سقز یکی از شهرهای بسیار قدیمی خاورمیانه است که در دل خود گنجینه‌ها و اشیاء تاریخی فراوانی دارد. یکی از آثار بسیار مهم و در واقع شاهکار معماری بشریت پیش از میلاد «دژ زیویه» یا «قلعه زیویه» است. این دژ بر بالای تپه زیویه در نزدیکی شهر سقز واقع شده و یکی از آثار نفیس ایرانیان است که شهرت جهانی دارد. اگر دوست دارید، درباره‌ی تپه قلعه زیویه سقز بیشتر بدانید، با ما در وبلاگ اتراق همراه شوید.
تپه قلعه زیویه کجاست؟
تپه قلعه زیویه یا قلعه زیویه در بالای کوهی در ۴۸ کیلومتری شرق سقز و ۳۵ کیلومتری شهر دیواندره استان کردستان قرار دارد. برای رسیدن به این قلعه پس از بالا رفتن از هزار پله سنگی، به دژی مستحکم با قدمتی حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسید که از مشهورترین جاذبه‌های گردشگری ایران محسوب می‌شود.
دسترسی به تپه قلعه زیویه چگونه است؟
برای رسیدن به کاخ دژ زیویه ۲ مسیر وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- مسیر اول: کافی است در جاده سقز-سنندج ۲۰ کیلومتر حرکت کنید تا به شهری به نام صاحب برسید. از آنجا با توجه به تابلوی راهنمای تپه زیویه ادامه‌ی مسیر را می‌توانید به راحتی پیدا کنید.
- مسیر دوم: از جاده سقز-سنندج ۳۵ کیلومتر را طی کرده تا به چهارراه چاپان برسید. از چهارراه به سمت چپ پیچیده و ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر جلو بروید تا به روستای زیویه برسید.
تاریخچه تپه قلعه زیویه
دژ زیویه یا تپه قلعه زیویه در یک کیلومتری روستایی هم نام با آن یعنی زیویه واقع شدهاست. این تپه متعلق به قرن ۳ و ۴ هجری قمری است و در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ به ثبت ملی رسید. در رأس این تپه، یک مرکز فرماندهی و ارگ حکومتی، توسط مادها و سکاها ساخته شد که به قلعه زیویه شهرت دارد.
کاخ دژ زیویه، در هزاره اول پیش از میلاد، ارگ حکومتی مادها و سکاها بوده‌است. قدمت این شاهکار معماری به ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد باز می‌گردد. دژ زیویه سقز، پایتخت مانائی‌ها بوده و در زمان حملات آشوری‌ها و سکاها، کانون جنگ و درگیری‌ها بوده‌است.
در نهایت قلعه زیویه پس از شکست مانائی‌ها، به تصرف فاتحان درآمد. سکاها در حدود ۷۰۰ سال پیش از میلاد از دژ زیویه به عنوان مرکز فرماندهی و پایتخت حکمرانی خود بر سرزمین مادها استفاده می‌کردند. در واقع این کاخ ۳ طبقه، مرکز اولین دادگستری ایران باستان بود.
چگونه قلعه زیویه کشف شد؟
قلعه باستانی زیویه بسیار اتفاقی در سال ۱۳۲۳ خورشیدی کشف شد. در آن سال بارندگی و برف بسیار بارید و در اثر بارش فراوان، قسمتی از رأس تپه فروریخت و در نتیجه آثار و اشیاء آن آشکار شد.
در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۲فردی یهودی به نام «ایوب رب‌النوع» با هدف کشف و غارت اشیاء باستانی منطقه را کاوید و در این بین خسارات بسیار جدی نیز به آنها وارد کرده و بسیاری از اشیای ارزشمند منطقه را را نیز به کشورهای دیگر فروخت!
معماری دژ زیویه
ارگ زیویه از تالارها، حیاط، اتاق‌های متعدد، تالار ستون‌دار، انبار غله، ورودی اصلی و راه پله سنگی تشکیل شدهاست. معماران قلعه زیویه برای از بین بردن شیب طبیعی تپه، آن را در ۳ سطح مختلف سکوبندی کرده و به اصطلاح کاخ را ۳ طبقه ساخته و برای ارتباط مابین طبقه‌ها، از راه پله‌های سنگی استفاده کردند و تالار ستون‌داری را در طبقه‌ی سوم با ۱۶ ستون ساختند.
بنا به نوشته‌ی «هردوت» نخستین تاریخ‌نگار یونانی، ارگ سه طبقه زیویه، همان کاخی است که مادها با خوشنودی و رغبت تمام برای «دیوکو» موسس سلسله مادها، برپا کردند.
معماری این ارگ حکومتی، خشتی است و از سنگ فقط در پی دیوارها و سنگفرش‌ها استفاده شدهاست. قطر دیوارهای ساختمان، چندن برابر قطر دیوارهای خانه‌های کلنگی امروزی است. با توجه به قدمت ساخت کاخ دژ زیویه، ساختمان کاملا امروزی بنا شده و دارای پنجره، راهروهای متعدد و بسیار بزرگ، ایوان یا بالکن، تالاری ستون‌دار و ۲ دروازه سنگی حجاری‌شده است.
وجه تسمیه نام زیویه چیست؟
واژه‌ی “زیو” در زبان کردی، دو معنی متفاوت می‌دهد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:
- فلز نقره
- قبر و مزار متبرکه
زیو با پسوند (آن) به صورت زیوان، یعنی نگهبان و خادم مزار متبرکه. به احتمال قوی دلیل استفاده از نام زیویه نیز همین معنی است. یکی از کاربرد‌های محوطه زیویه، اشاره به مدفن و مقبره‌ی فردی متشخص و نامدار است.
اشیا و گنجینه‌های تپه قلعه زیویه
گنجینه‌هایی که در قلعه زیویه کشف شده، شامل مجموعه‌ای بزرگ از اشیاء زرین، مفرغی، سفالی، سنگی و عاجی است. در نخستین کاوش‌هایی که در سال ۱۳۲۵ در این منطقه اتفاق افتاد، یک تابوت برنزی بسیار نفیس و شاهکار فلزکاری و سفالکاری کشف شد که در نوع خودش بی‌نظیر بود.
علاوه براین در این گنجینه‌ی باستانی، تشت بزرگ مفرغی، مزین به نقوش جنگجویان آشوری کشف شده که در نقوش آن از طلا، نقره و عاج استفاده شدهاست. مهم‌ترین اشیای به دست آمده از این ارگ تاریخی، سرعقاب زرین و گردنبندهای طلایی است.
از جمله آثار بسیار نفیس دیگر قلعه زیویه، می‌توان به ۲ شمشیری با دسته و غلاف طلایی و یک تبر آهنی با دسته‌ی طلا اشاره کرد که به سبک قوم ایرانی تبار سکایی ساخته شده‌بودند. روی این اشیای باستانی، می‌توان ترکیب عناصر سکایی همچون گوزن خوابیده با عناصر شرق قدیم همچون درخت مقدس در میان ایزدبانوان، حیوانات خارق‌العاده را مشاهده کرد.
و اما در آخر…
قلعه زیویه سقز، یک بنای سه طبقه و یکی از شاهکارهای معماری بشریت پیش از میلاد مسیح است. این بنا، همانطور که اشاره شد در سال ۱۳۴۶ به ثبت ملی رسید.
متأسفانه بیشتر آثار تاریخی منتسب به این قلعه، در موزه‌های مشهور جهان از جمله موزه لوور، لنینگراد، متروپلیتن و … بخشی نیز در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود. چناچه شما نیز به این منطقه سفر کرده و اطلاعات بیشتری از آن دارید، می‌توانید در قسمت نظرات و پیشنهادها، آنها را نوشته و در اختیار ما بگذارید. پیشاپیش از همکاری شما سپاس‌گزاریم.
مجله گردشگری اتراق، با هدف آشنایی بیشتر ایرانیان مشتاق و علاقه‌مند به این آب و خاک راه اندازی شدهاست. اگر شما نیز دوست دارید درباره‌ی کشور پهناورمان بیشتر بدانید، می‌توانید در سایت اتراق ثبت نام کنید و از مهم‌ترین رویدادها و مکان‌های گردشگری کشورمان باخبر شوید.
منبع: wikipedia
