تخت سلیمان تکاب یکی از دیدنیترین جاذبه های گردشگری استان آذربایجان غربی و مهمترین مرکز آموزشی، مذهبی و نیایشگاه دین زرتشت پیش از ظهور اسلام است که قدمت آن به ۳۰۰۰ سال پیش بر میگردد. اگر شما از آن دسته افراد هستید که میخواهید با آثار فرهنگی و تاریخی ایران بیشتر آشنا شوید، به شما پیشنهاد میکنیم حتما سری به این اثر ثبت شده در یونسکو بزنید.
ما در وبلاگ اتراق امروز قصد داریم درباره قدمت تخت سلیمان، عمق دریاچه تخت سلیمان، عجایب و افسانههای دریاچه، اسامی مختلف آن و … با شما صحبت کنیم. پس همراه ما باشید.
تخت سلیمان در کجاست؟
شاید اولین سوالی که ذهنتان را درگیر خود میکند، این است که تخت سلیمان کجاست؟ این مجموعه تاریخی در جنوب شرقی استان آذربایجان غربی، در ۴۵ کیلومتری شمال شرقی تکاب در روستای نصرت آباد قرار دارد.
درباره تاریخچه تخت سلیمان چه میدانید؟
با توجه به آثار به دست آمده از مجموعه تخت سلیمان میتوان گفت که از این منطقه در دورههای مختلف تاریخی، همچون پارینه سنگی، عصر آهن یک، دو و سه استفاده میشده، حتی آثار باستانی از دورههای سکاها، مادها، هخامنشیان و اشکانیان نیز در این منطقه وجود دارد که نشان از تاریخی ۳ هزار ساله در تخت سلیمان دارد.
گفته میشود، فرمان ساخت تخت سلیمان و آتشکدهی آن توسط بهرام گور، یکی از پادشاهان ساسانی داده شدهاست. پس از بهرام گور نیز این منطقه در دوره ساسانی بسیار رونق یافت تا اینکه در سال ۶۲۴ میلادی «هراکلیوس» امپراتور روم شرقی به این منطقه حمله کرد و بزرگترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان قبل از ظهور اسلام را به شدت ویران کرد. متأسفانه این مجموعه پس از ظهور اسلام نیز هرگز به آبادی پیشینش بازنگشت.
پس از ظهور اسلام، موبد موبدان توانست «آتشکده آذرگشنسب» را در ازای پرداخت مالیات به سردار فاتح آذربایجان حفظ کند. این آتشکده تا ۴۰۰ سال بعد نیز سالم باقی ماند.
در دوره سلجوقیان، زرتشتیان زیادی از ایران به سمت هند مهاجرت کرده و آتش مقدس بهرام را نیز به پارسیان هند منتقل کردند. پس از مهاجرت زرتشتیان از این منطقه، مردم عادی برای اولین بار وارد مجموعه مقدس تخت سلیمان تکاب شدند و در آن به زندگی فصلی و شهرک نشینی پرداختند. تا اینکه مغولان به ایران حمله کردند و با روی کار آمدن ایلخانان، تخت سلیمان به پایتخت ییلاقی و تابستانه آنها تبدیل شد و حتی بخشهایی نیز به این مجموعه اضافه کردند.

پس از دوره ایلخانی از تخت سلیمان به عنوان دهکده و بازارچه فصلی استفاده شد. در دوره صفوی این منطقه به سکونتگاه ییلاق عشایر تبدیل شد و در نهایت از ۲۵۰ سال پیش مجموعه تخت سلیمان خالی از سکنه باقی ماند.
« سرروبرت کرپورتر» در سال ۱۸۱۹ میلادی، محوطه باستانی تخت سلیمان را کشف و در فاصله سالهای ۱۳۳۷ تا ۱۳۵۷ خورشیدی چندین بار در این مجموعه کاوشهای مختلف انجام شد.
متأسفانه پس از انقلاب تا سال ۱۳۷۲ شمسی محوطه باستانی تخت سلیمان به حال خود رها شده بود تا در نهایت در سال ۱۳۷۲ به مرمت این مجموعه تاریخی پرداخته و از سال ۱۳۹۵ نیز کاوش تخت سلیمان در یک دوره ۵ ساله به دانشگاه «درسدن» آلمان واگذار شد.

اسامی مختلف تخت سلیمان در دوره های مختلف تاریخی چیست؟
تخت سلیمان یا «گُنجک»در طول تاریخ اسامی متعددی داشت. رومیها آن را «گَنزه» یا «گَنزَک» میگفتند. ارمنیها آن را «گزن»،«کادزا» یا «گنگ» نامیدند. یونانیان به تخت سلیمان « گنزکا»، «گادزا» یا «گادزاکا» میگفتند. در زبان سریانی به آن « گنذزک» یا « گنژگ» و مغولان به آن « ستوریق» میگفتند در شاهنامه فردوسی به تخت سلیمان تکاب « چیچست» و در اوستا به صورت « چِئیچَست» اشاره شدهاست.
عمق دریاچه تخت سلیمان تکاب چقدر است؟
یکی از بخشهای مهم تخت سلیمان، دریاچه آن است که درباره آن داستانها و عجایب زیادی گفته میشود. این دریاچهی طبیعی، چشم انداز بسیار زیبایی دارد و آب آن از چشمه زیرزمینی در عمق ۱۲۰ متری میجوشد. آب دریاچه تخت سلیمان املاح و آهک بسیار زیادی زیادی دارد، به گونهای که برای آشامیدن و شنا کردن به هیچ وجه مناسب نیست.
دریاچه تخت سلیمان، قدمتی چند هزار ساله داشته و گفته میشود که یکی از چاکراهای اصلی انرژی روی زمین است که به بهبود وضعیت جسمی و روحی افراد بسیار کمک میکند.
براساس اعتقاد موبد موبدان، دریاچه تخت سلیمان تکاب، به الهه آبها، ناهید یا آناهیتا تعلق داشته و به همین علت مردم داخل دریاچه به عنوان نذری سکه و طلا میانداختند.

درباره عجایب تخت سلیمان و حکایتهای آن چه میدانید؟
روایتها و داستانهای متعددی درباره تخت سلیمان تکاب وجود دارد که در این قسمت سعی میکنیم درباره مشهورترین داستانهای دریاچه با شما صحبت کنیم.
کوبیدن عصای حضرت سلیمان
عدهای معتقدند که حضرت سلیمان عصایش را بر زمین کوبیده و به طور دقیق در محل برخورد عصا به زمین، ابتدا چشمه و در گذر زمان، دریاچه تخت سلیمان به وجود آمدهاست.
کیسهای خاک از طرف حضرت مریم (ع)
هرمزد یکی از پادشاهان ایرانی پس از اینکه خبر تولد حضرت عیسی (ع) را میشنود، یک پیک برای عرض تبریک خدمت حضرت مریم (ع) میفرستد و حضرت مریم نیز کیسهای خاک به فرستاده میدهد تا به هرمزد برساند.
پیک در نزدیکی تخت سلیمان بیمار شده و پیش از مرگ، کیسه را در منطقه دفن کرده و خود نیز در همانجا فوت میکند. پادشاه از ماجرا خبردار شده و دستور میدهد که تعدادی ساختمان در تخت سلیمان بسازند و در این منطقه نیز چشمه تخت سلیمان از زمین میجوشد و باعث آبادانی بیشتر میشود.
درباره کشف گنج دریاچه تخت سلیمان داستانهای زیادی وجود دارد. اولین بار غواصان آلمانی وارد دریاچه شدند، اما به دلیل فشار و رسوبات زیاد دریاچه نتوانستند تا انتهای دریاچه بروند. بنابراین چیزی نیز درون آن پیدا نکردند.
اما داستانهای مختلفی درباره کف دریاچه تخت سلیمان تکاب و راز دریاچه تخت سلیمان وجود دارد. از جمله آنها :
گنجینه کوروش کبیر
گفته میشود، زمانیکه کوروش کبیر بر «کروسوس» پادشاه لیدیه پیروز شد، به عنوان نذری بخشی از اشیای قیمتی را در دریاچه تخت سلیمان تکاب انداخت.
گنجینه قلعه تخت سلیمان
حکایتی دیگر درباره گنجینه قلعه سلیمان گفته میشود که در دوره اشکانیان در جنگی که میان ایران و رومیان در سال ۳۶ پیش از میلاد اتفاق افتاده، تخت سلیمان توسط آنتونیو محاصره شد. نگهبانان آتش مقدس، برای اینکه اشیای گرانبهای آتشکده به دست رومیان نیفتد، این اشیا را نذر دریاچه مقدس و آناهیتا کرده و در آب انداختند.
این اتفاق دوباره در سال ۶۲۴ پس از میلاد و در زمان جنگ میان ایران و روم شرقی نیز افتاده و موبدان پس از تصرف تخت سلیمان، تمامی نذورات و گنجهای آتشکده را در دریاچه انداختند. این احتمال نیز وجود دارد که در زمان تصرف ایران به دست عربها نیز گنج ها دوباره در دریاچه ریخته شده باشد.
از جمله اسامی دیگر تخت سلیمان در تکاب، واژه « شَیز» است. بسیاری از تاریخ نویسان معتقدند که شیز، محل تولد زرتشت بودهاست و باور دارند که تخت سلیمان محل تولد زرذتشت بودهاست!
انگشتر حضرت سلیمان
گفته میشود که حضرت سلیمان انگشتری با قدرت ماوراء طبیعه داشته و توسط همین انگشترش، قلعه را ساختهاست. اما شیطان انگشتر حضرت سلیمان را برداشته و در داخل دریاچه انداخته و سپس خودش با ظاهری شبیه حضرت سلیمان بر تخت نشستهاست. برخی میگویند که انگشتر برای همیشه در دریاچه ماند. اما گروهی دیگر معتقدند که انگشتر توسط ماهی بلعیده شده و حضرت سلیمان با صید ماهی انگشتر را در شکمش پیدا کرده و دوباره به دست میکند و قدرتش باز میگیرد.

داستانها و افسانهها درباره زندان تخت سلیمان چه میگویند؟
زندان دیو بخشی از این مجموعه است که در فاصله حدود ۳ کیلومتری از تخت سلیمان تکاب قرار دارد.
زندان سلیمان یا زندان دیو در واقع یک کوه آتشتفشانی است که از آن گازهایی خارج میشود و در بالای زندان بوی شدید گوگرد به مشام می رسد. البته در گذشتههای بسیار دور در این منطقه چشمهای جاری بوده که در گذر زمان خشک شده و رسوبات آن در طی قرنها به صورت کوه امروزی در آمدهاست.
افسانههای زیادی درباره کوه زندان تخت سلیمان یا زندان دیو وجود دارد. این کوه آتشفشانی ارتفاعی بالغ بر ۹۷-۱۰۷ متر داشته و دهانه گودال آن به صورت تقریبی حدود ۶۵ متر است. درون زندان دیو، نیز گودالی به عمق ۸۰ متر وجود دارد.
گفته میشود، حضرت سلیمان دیوهای بدجنس را در این کوه زندانی میکردهاست. یکی از دیوها که انگشتر حضرت را در دریاچه انداخته برای تنبیه درون کوه زندانی شد و هرگز نیز آزاد نشد. میگویند دودهایی که از کوه بیرون میزند، هنوز از عصبانیت دیو است که در طی این سالها هنوز زندانی است.
معرفی سایر بخشهای مجموعه باستانی تخت سلیمان
تا اینجا با دو بخش مجموعه باستانی تخت سلیمان دریاچه و زندان دیو آشنا شدید، حال به معرفی سایر اجزای آن میپردازیم:
آتشکده آذرگشنسب تخت سلیمان
آتشکده آذرگشنسب که به « آتشکده آذرشسپ» نیز شهرت دارد، یکی از مهمترین و بزرگترین آتشگاههای ایران در دوره ساسانیان بوده که به شاهان و سلحشوران تعلق داشتهاست. این آتشکده در شهر گنجک یا تخت سلیمان در تکاب وجود داشت و به مدت ۷۰۰ سال نماد اقتدار حکومت ساسانی و آیین زرتشت بود.
آتشکده آذرشسپ به قدری برای پادشاهان ساسانی مهم بود که هریک از شاهان پس از به قدرت رسیدن باید پای پیاده به زیارت آن میرفتند و سهمی از غنائم خود را پیشکش آتشکده میکردند.

ایوان خسرو تخت سلیمان
یکی دیگر از آثار باشکوه ساسانی که بلندترین بنای مجموعه نیز بوده، ایوان خسرو است. این بنا از نظر ظاهر بسیار شبیه «ایوان مدائن» در تیسفون بوده، با این تفاوت که در ابعاد کوچکتر ساخته شدهاست. ایوان خسرو در زمان پادشاهی خسرو اول که به انوشیروان شهرت داشته، ساخته شدهاست.
معبد آناهیتا
معبد آناهیتا در بخش شرقی آتشکده آذرگشنسب قرار داشته و حیاطش مربعی شکل با ۴ ستون مستطیلی است. معبد آناهیتا در دوره ساسانیان ساخته شدهاست. این معبد برای ایرانیان باستان بسیار مقدس بوده و برای ستایش از آناهیتا، ایزد بانوی آب و زایش استفاده میکردند.
سنگ اژدها تخت سلیمان
سنگ اژدها، یک دیواره سنگی و در واقع یک اثر طبیعی به طول ۲۵۰ متر و ارتفاع ۲-۱.۵ متر است که گفته میشود، یک اژدها بوده که حضرت سلیمان آن را تبدیل به سنگ کردهاست!
در واقعیت به نظر میرسد که این سنگ بزرگ، مسیر عبور رودخانهای بوده که آب را از دریاچه تخت سلیمان به سمت مزارع کشاورزی میبرده و در طی سالیان طولانی به این شکل درآمدهاست.

تالار شورا تخت سلیمان
تالار شورا بخش دیگری از تخت سلیمان در تکاب است که در دوره ایلخانی ساخته شده و برای برگزاری جلسات مهم کشوری از آن استفاده میشدهاست. این تالار امروزه تبدیل به موزه شده و میتوانید در آن آثار تاریخی کشف شده از تخت سلیمان را ببینید.
تالار ستوندار تخت سلیمان
تالار ستوندار در دوره ایلخانی ساخته شده و به نظر میرسد که به منظور برگزاری مجالس جشن و غذاخوری و … از آن استفاده میکردند. این تالار، ۲ ردیف ستون چهارتایی داشته و در شمال ایوان خسرو و غرب آتشکده آذرگشنسب قرار داشتهاست.
یکی از نکات جالبی که در تالار ستوندار میتوانید مشاهده کنید، علائم و امضاهایی است که سنگتراشان در کف سالن باقی گذاشتهاند. تالار ستوندار دیگری نیز در جنوب این بنا وجود دارد که مقطع ستونهایش به صورت چهارگوش است. البته بخش عمده آنها هنوز حفاری نشده و در زیر کاخهای ایلخانی مدفون شدهاند.
حمام ایلخانی تخت سلیمان
بخشی دیگری از مجموعه تخت سلیمان در تکاب، حمامی است که در دوره ایلخانی ساخته شده و مصالحی که برای ساخت آن استفاده شده شامل لاشهسنگ، آجرهای ساسانی و گچ است.
این حمام دارای یک محل گرمخانه، هشتی ورودی، گربهرو، طاقچههای درون دیوارها، انواع کاشیهای لعابدار، کانالهای آبرسانی، سیستم فاضلاب که در انتها به یک چاه میرسد و کف سنگفرش شده و طاق آجری است.
دهلیز حفاظتی تخت سلیمان
یکی از مهمترین بخشهای تأسیسات معماری ساسانیان، دهلیزهایی است که در اطراف محوطه و بناهای تخت سلیمان و آتشکده ساختهاند. این دهلیزها دو بخش شرقی و غربی داشته و ورودی دهلیزها در راستای محور اصلی دروازه شمالی ساخته شدهاند. از این دهلیزها برای حفاظت مجموعه و دسترسی راحتتر استفاده میکردند.

آیا هتل یا بوم گردی برای اقامت در تخت سلیمان وجود دارد؟
در این مجموعه تاریخی هیچ هتل و یا بوم گردی برای اقامت وجود ندارد. شما باید در شهرهای اطراف تخت سلیمان اقامت کنید. نزدیکترین شهر در این رابطه تکاب است. اقامتگاه بوم گردی تخت سلیمان تکاب، هتل تخت، هتل رنجی تکاب، و اقامتگاه بوم گردی آتر تکاب از جمله مکانهای اقامتی هستند که میتوانید در آنها به استراحت بپردازید.
مسیر دسترسی به تخت سلیمان چگونه است؟
برای دسترسی به تخت سلیمان میتوانید با خودروی شخصی از تهران به سمت زنجان سپس بیجار و تکاب و در نهایت روستای نصرت آباد بروید و یا بلیط قطار گرفته و یا با اتوبوس به تکاب بروید. روش دیگر سفر به منطقه، ثبت نام در تورهای مسافرتی به تخت سلیمان آژانسهای مسافرتی همچون اطراق است.

و اما در آخر…
همانطور که اشاره شد، تخت سلیمان یکی از آثار زیبا و به یادماندنی ایران است که در سال ۱۳۸۲ خورشیدی به ثبت جهانی رسید. این مجموعه، چهارمین اثر ایران بود که به عنوان میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسید. تخت سلیمان دارای آثار تاریخی متعدد است که در دورههای مختلف ساخته شدهاند.
گفته میشود این منطقه در کنار کعبه و اهرام مصر، ۳ رأس اصلی حلقه انرژی زمین هستند. حضور و گردش در جهت عقربههای ساعت به دور این مناطق خاص در روزهای ویژه که فعالیت انرژی زمین به اوج خود میرسند، سبب بهبود وضعیت روحی و جسمی گردشگران و زائرین میشود. این تجربه بسیار منحصر به فرد، متفاوت و حیرتانگیز است.
آژانس مسافرتی اتراق یکی از مجموعه آژانسهای مسافرتی است که سعی میکند به افراد میانسال با علایق مختلف کمک کرده تا سفرهای مطلوب و متفاوتی را تجربه کنند. برهمین اساس ما در اطراق تصمیم گرفتهایم، سفری گروهی با تعداد افراد محدود میانسال به تخت سلیمان برگزار کنیم.
ما در مجموعه اتراق، تمام تلاشمان را خواهیم کرد تا خدماتی مناسب با سن و منزلت شما عزیزان تدارک ببینم و بتوانیم رضایت خاطرتان را جلب کنیم. کافی است یک بار در سفرهای ایرانگردی همراهمان شوید تا به همسفران همیشگی ما تبدیل شوید.
منبع: wikipedia