«کاخ چهلستون» از آن دسته بناهای تاریخی است که شما در بازدید از آن به گذشته‌های دور و حتی به زمان ساخت آن در دوره شاه عباس اول سفر می‌کنید. در این فضای جذاب تاریخی که به «مبارک‌ترین بنای دنیا» نیز شهرت دارد، شما می‌توانید هنر دست هنرمندان این سرزمین را از نزدیک تماشا کنید و در فضای پر رمز و راز رنگ‌ها غرق هیبت، شکوه و عظمت این اثر تاریخی شوید.
این بار می‌خواهیم در مجموعه وبلاگ اتراق، با ما راهی سفری فرهنگی در دل شهر اصفهان شده و به بازدید یکی از زیباترین و مشهورترین مکان‌های دیدنی این خطه کاخ چهلستون بروید. دوست دارید، در این سفر مجازی همراه ما باشید؟
کاخ چهلستون کجاست؟
این کاخ ۶۷ هزار مترمربعی در جنوب خیابان سپه و غرب میدان نقش جهان اصفهان قرار دارد و یکی از نمونه باغ‌های سلطنتی باقیمانده از دوره صفوی است که به باغ موزه نیز شهرت دارد.
آشنایی با تاریخچه کاخ چهلستون
باغ چهلستون اصفهان بخشی از باغ بزرگ «جهان‌نما» است که شاه عباس اول تصمیم گرفت، کوشک کوچکی در آن بسازد. این کوشک، هسته‌ی اولیه‌ی ساخت کاخ چهلستون در دوران شاه عباس دوم شد.
کاخ چهلستون به دلیل داشتن معماری بی‌نظیر، استخر بزرگ، نقاشی‌های دیواری و آیینه‌کاری‌های چشم نواز، خاتم‌کاری‌های بسیار هنرمندانه، در بین گردشگران داخلی و خارجی و هنرمندان بسیار شهرت دارد. مجموعه چهلستون در سال ۱۳۱۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
در حال حاضر، این بنا به باغ موزه تبدیل شده و محل نگهداری از نسخ خطی و … است. باغ چهلستون اصفهان در سال ۲۰۱۱ میلادی به عنوان یکی از ۹ باغ ایرانی در فهرست یونسکو به ثبت جهانی رسید.
معماری کاخ چهلستون
همانطور که اشاره کردیم، چراغ اولیه احداث کاخ چهلستون در دوره شاه عباس اول صفوی زده شد. شاه عباس به منظور استراحت و کمی فراغت از مسائل کشور، دستور ساخت یک کوشک را در دل این باغ داد. همین کوشک کوچک و ساده، مقدمه‌ی تغییرات جدی در این مجموعه و تبدیل آن به باغ و کاخ شد.
شاه عباس دوم، تصمیم گرفت که کوشک را به دولت خانه تبدیل کند. بنابراین با ایجاد تغییراتی، آن را گسترده‌تر و در نهایت به کاخ تبدیلش کرد. او دستور داد تا تمامی دیوارهای بیرونی و داخلی کاخ را آیینه‌کاری کنند، بخش‌هایی همچون تالار آیینه، حوض بزرگ در وسط باغ، سقف‌های آراسته و ایوان‌های طرفین در همین دوران به کوشک اضافه شدند.
این فضا آنچنان زیبا شد که امروزه، پس از «کاخ موزه گلستان» در رتبه دوم کاخ موزه قدیمی کشور قرار دارد.
آیا چهلستون؛ واقعا چهل ستون دارد؟
با کمال تعجب باید بگوییم، چهلستون، بر خلاف نامش، ۲۰ ستون دارد. دو دلیل وجود دارد که به این عمارت چهلستون می‌گویند:
- تصویر انعکاس ستون‌ها در استخر مستطیل شکل مجاور کاخ، موجب شده تا تعداد ستون‌ها دو برابر دیده شوند.
- مسئله‌ی بعدی اهمیت عدد چهل در فرهنگ و ادبیات ایران است که نشان از کثرت، مسائل عرفانی و مذهبی دارد. مثل چله نشینی، چهل گیس و …
بخش‌های مختلف مجموعه چهلستون
در این قسمت بخش‌های مختلف باغ و کاخ چهلستون را به شما معرفی خواهیم کرد. پس همراه ما باشید:
-
ورودی‌ها و باغ چهلستون
باغ چهلستون به وسعت ۲۱۳۰ مترمربع، ۳ در ورودی دارد و در اصلی آن در قسمت شرقی آن قرار دارد. وارد فضای باغ که می‌شوید، با یک استخر بزرگ مواجه خواهید شد که از دو بخش تشکیل شدهاست. بخش اصلی آن مستطیل شکل و به ابعاد ۱۶*۱۰۸ مترمربع است و در جلوی عمارت قرار دارد، بخش دوم در پشت کاخ واقع شدهاست.
پیرامون استخر، مجسمه‌های سنگی از شیر و آناهیتا «الهه آب» قرار دارد. گفته می‌شود، این مجسمه‌ها از جاهای مختلف اصفهان به این مکان آورده شده‌اند و قدمت آنها به دوران صفویه بر می‌گردد.
آب باغ در گذشته از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شده که از انتهای باغ به میدان نقش جهان می‌ریختند. اما امروزه منبع اصلی تأمین آب باغ، یک چاه عمیق است.
-
عمارت کلاه فرنگی چهلستون
عمارت کلاه فرنگی در وسط باغ چهلستون قرار دارد و گنبد آن مخروطی شکل است. چیزی که در نگاه اول به عمارت، توجه شما را به خود جلب می‌کند، وجود ۱۸ ستون چوبی با پایه‌های چوبی و سنگی است. همانطور که اشاره کردیم، هرکدام از ستون‌ها، تنه درخت چنار یا کاج هستند که در گذشته‌های دور روی آنها آیینه‌کاری شده، اما در دوره قاجار و در زمان «ظل‌السلطان» به دستور او، آنها را رنگ کردند!
چهار ستون در وسط عمارت کلاه فرنگی وجود دارد که روی سر شیرهای سنگی قرار دارند. در گذشته از دهان شیرهای سنگی آب به صورت فواره خارج می‌شده و داخل حوض مرمرین می‌ریخته‌است. اما امروزه از فواره‌ها و … خبری نیست.
سقف چوبی ایوان، دارای آیینه‌کاری‌های بسیار تماشایی است. شما می‌توانید انعکاس تصویر حوض مرمرین را در سقف مشاهده کنید.
-
تالار آیینه
همانطور که از اسمش مشخص است، تالار آیینه سراسر آیینه‌کاری شدهاست. سقف تالار با قاب‌های چوبی و طرح‌های هندسی پوشیده شده و در بالای تالار نیز یک کتیبه از دوران شاه عباس دوم وجود دارد که در آن به زمان ساخت بنا اشاره شدهاست.
-
شاه‌نشین
بخش بسیار کوچکی به ابعاد ۷*۵.۵ متر در پشت سر تالار آیینه قرار دارد که با آیینه‌های بسیار ریز با دقت تزیین شده، به این بخش شاه‌نشین می‌گویند.
-
تالار اصلی یا تالار اشرف
با ورود به تالار اشرف، شما به زیباترین بخش از کاخ وارد می‌شوید که در گذشته محل پذیرایی از مهمانان و برگزاری مراسم مختلف بوده‌است. این روزها تالار اصلی تبدیل به موزه چهلستون شدهاست. در تالار اصلی شما با سقفی بسیار بلند و گنبدی شکل با لچک‌های کوچک و بزرگ و ترنج‌هایی مواجه می‌شوید که در رنگ‌های مختلف آبی لاجوردی، طلایی، سبز کم‌رنگ، نارنجی و سبز بسیار ظریف رنگ‌آمیزی شده‌اند.
دیوارهای این بخش از کاخ چهلستون، با ۶ تابلوی بزرگ رنگ روغن تزیین شده‌اند. هرکدام از تابلوها، تصویری از وقایع مختلف تاریخی را بازگو می‌کند.
-
ایوان ستون‌دار جنوبی
در قسمت انتهایی کاخ چهلستون اصفهان، ایوان ستون‌دار جنوبی را با نقاشی‌هایی از دوران صفوی مشاهده می‌کنید. این قسمت به نسبت سایر بخش‌ها نقاشی کمتری دارد.
ساعت بازدید از کاخ چهلستون
بازدید از این مجموعه تاریخی هر روزه به جز ایام سوگواری و تعطیلات رسمی، امکان‌پذیر است. هر روزه از ساعت ۹ صبح تا ۱۷ باز بوده و امکان بازدید از آن وجود دارد.
۸ نکته دانستی جالب درباره کاخ چهلستون
در این قسمت به برخی از نکات جالب و دانستنی درباره کاخ چهلستون اصفهان اشاره می‌کنیم:
- هر کدام از ستون‌های کاخ، تنه درخت چنار یا کاج بوده که روی پایه‌های سنگی قرار گرفته‌اند.
- در گذشته تمام ستون‌های کاخ، آیینه‌کاری شده‌بودند. اما در دوران حکومت ظل‌السلطان، پسر ناصرالدین شاه قاجار، تمامی تزیینات ستون‌ها را برداشتند و روی نقاشی‌های دیواری را نیز با گچ پوشاندند.
- مجسمه‌های اطراف استخر متعلق به دو عمارت، سرپوشیده و آیینه‌خانه بوده که به کاخ منتقل شده‌اند.
- باغ چهلستون در گذشته توسط راهی مخفی با نواحی اطراف باغ دسترسی داشته، علاوه‌براین از کاخ عالی قاپو به چهلستون یک راه مخفیانه نیز وجود داشته‌است.
- چهار مجسمه در اطراف حوض بزرگ وجود دارد که همگی متعلق به آناهیتا، ایزد بانوی آب هستند.
- بر دیوارهای ضلع غربی و جنوبی باغ، آثار تاریخی همچون سردر مسجد قطبیه، سردرهای زاویه درب کوشک و آثاری از مسجد درب جوباره و مسجد آقاسی وجود دارد.
- کاخ چهلستون ۲ بار در تاریخ، آسیب دیده‌است. بار اول در دوران حکومت شاه سلطان حسین که دچار آتش‌سوزی شد. بار دوم آن نیز مربوط به حکومت ظل‌السلطان بود که با بی‌توجهی‌هایش بخش‌های مختلف کاخ را نابود کرد.
- کاخ چهلستون در دوران پهلوی بازسازی و مرمت شد و در نهایت به عنوان موزه انتخاب شد.
و اما در آخر…
در این مقاله، سعی کردیم درباره‌ی باغ و کاخ ۶۷ هزارمتربعی چهلستون با شما سخن بگوییم و از زمان ساخت ابتدایی آن تا زمانیکه آسیب‌های جدی توسط پسر ناصرالدین شاه دید و در نهایت مرمت و تبدیل آن به موزه با شما صحبت کردیم.
چنانچه شما نیز به دیدار این مجموعه‌ی تاریخی رفتید و یا اطلاعات بیشتری از آن دارید، می‌توانید در قسمت نظرات و پیشنهادها، آنها را نوشته و در اختیار ما بگذارید. پیشاپیش از همکاری شما سپاس‌گزاریم.
مجله گردشگری اتراق، با هدف آشنایی بیشتر ایرانیان مشتاق و علاقه‌مند به این آب و خاک راه اندازی شدهاست. اگر شما نیز دوست دارید درباره‌ی کشور پهناورمان بیشتر بدانید، می‌توانید در سایت اتراق ثبت نام کنید و از مهم‌ترین رویدادها و مکان‌های گردشگری کشورمان باخبر شوید.
منبع: wikipedia
