شاید در نگاه اول باورتان نشود که آثار تاریخی شهر دزفول که واقع در خوزستان است متنوع باشد. اما با نگاهی کوتاه به تاریخچه آن متوجه می‌شویم که دزفول، ۲۸ محله قدیمی دارد و به «شهر آجری» شهرت دارد. این شهر جلگه‌ای، در جنوب غربی ایران واقع شده و از لحاظ توپوگرافی زمین به ۳ ناحیه کوهستانی، کوهپایه‌ای و جلگه‌ای تقسیم می‌شود.
این بار ما در وبلاگ اتراق قصد داریم، به معرفی ۱۶ جای دیدنی و آثار تاریخی دزفول بپردازیم. اگر شما نیز دوست دارید، در این باره بیشتر بدانید، با ما همراه شوید.
القاب و اسامی مختلف شهر دزفول
شهر باستانی دزفول از لحاظ تاریخ بسیار غنی است و یکی از پایتخت‌های معماری و شکوه هنر ایرانی- اسلامی محسوب می‌شود. این شهر ۲۷۰ هکتاری، به دیار خانه‌های قدیمی شهرت دارد و در آن بیش از ۲۰۰ خانه تاریخی و ۱۰۰ اثر تاریخی ثبت شده وجود دارد.
شهر آجری دزفول القاب متفاوت و متنوعی دارد، از جمله مشهورترین آنها عبارتند از: سرزمین موج‌های خروشان، مهد فرهنگ و تمدن، شهر کوه‌های برافراشته و آبشارهای باشکوه، شهر گل‌های رز و مریم، شهر معماری غنی، شهر پارک‌های ساحلی و مساجد تاریخی، شهر اصالت‌ها و تاریخی کهن و شهر آب و آجر!
معرفی آثار تاریخی و باستانی دزفول
با توجه به آنچه که درباره‌ی اصالت و فرهنگ غنی این خطه به شما گفتیم. در این قسمت به معرفی برخی از مهم‌ترین آثار تاریخی شهر دزفول می‌پردازیم:
۱- پل قدیم دزفول
«پل قدیم دزفول» یا «دژپل» با ۱۴ دهنه در حدود ۱۷۵۰ سال پیش به دستور «شاپور اول» ساسانی و به دست ده‌ها هزار اسیر رومی بر روی رودخانه دز ساخته شد. با توجه به ساخت این پل توسط اسرای رومی به آن «پل رومی» نیز می‌گویند. نزدیک پل، یک قلعه نیز به منظور حفاظت از پل ساخته شده که به همان نام شهرت دارد.
پل قدیم دزفول از سنگ ساروج و آهک ساخته شده و در ۳ دوره مختلف عضدالدوله دیلمی، صفویه و پهلوی بازسازی شده، اما پایه‌های آن از دوره‌ی ساسانیان همچنان پابرجا باقی مانده‌است.
2- آسیاب‌های آبی دزفول
«آسیاب‌های آبی» یکی از آثار تاریخی شهر دزفول است که پیشینه‌ی تاریخی آن با پل قدیم دزفول در ارتباط هست و هر دو در دوره‌ی ساسانیان ساخته شده‌اند. آسیاب‌های آبی، سازه‌های آبی هستند که از مصالحی همچون قلوه سنگ رودخانه‌ایی، آجر و ساروج ساخته شده‌اند. متأسفانه بیشتر قسمت‌های این اثر باستانی که در ۳ بخش رودخانه قرار دارد، از بین رفته اما آن چیزی که باقیمانده، قدمتش به دورههای صفویه و قاجار برمی‌گردد.
آسیاب‌ها دارای مالکیت خصوصی بوده و به آسیابان‌ها «لُوینه» می‌گفتند. تعداد آسیاب‌ها در دوره صفویه ۵۰ تا ۶۰ حلقه بوده؛ اما چیزی که امروزه باقیمانده حدود ۲۰ حلقه است.
3- آرامگاه یعقوب لیث صفاری
«آرامگاه یعقوب لیث صفاری» با گنبد خشتی دندانه‌دارش، یکی دیگر از آثار تاریخی شهر دزفول است که در ۱۰ کیلومتری جاده دزفول-شوشتر در روستای «شاه آباد» قرار دارد.
«یعقوب لیث صفاری» فردی بسیار تأثیرگذاز و اولین پادشاه ایرانی پس از بیرون راندن اعراب است. او با رشادت‌های فراوانش توانست، کشور ایران را از سلطه عباسیان آزاد کند و پس از ۲۰۰ سال، فارسی را دوباره به عنوان زبان رسمی کشور معرفی کند.
شبهاتی درباره اینکه این بنا، واقعا آرامگاه یعقوب لیث است؛ وجود دارد. اما احتمال اینکه این بنا مقبره‌ی او باشد و یا در همین اطراف، دفنش کرده باشند، بسیار زیاد است.
4- قنات قمش چوقابافان
«قنات قمش چوقابافان» با قدمتی چندین هزار ساله، اسامی مختلف همچون «قمش عبابافان»، «سربطاق چوقابافان» و «قنات مومنان» دارد. این قنات تاریخی در ارتفاع ۵۰ متر پایین‌تر از سطح زمین قرار داشته و آب را با بیشترین فشار در مسیری ۴۰ کیلومتری هدایت می‌کرده تا در نهایت به کانال‌ها می‌رسیده‌است.
5- شهر باستانی گُندی شاپور
«شهر باستانی گندی شاپور» یکی از مهم‌ترین شهرهای دوره ساسانی در ایران است که توسط «شاپور یکم» با هدف ساخت شهری زیبا مشابه «انطاکیه» ساخته شد. زمانیکه شاپور یکم موفق شد، بر لشکر رومیان به فرماندهی «والریانوس» پیروز شود، تصمیم گرفت شهری مشابه انطاکیه توسط اسیران این سرزمین که بر معماری رومی تسلط داشتند، در ایران بسازد. او گندی شاپور را براساس سبک معماری «هیپوداموس» ساخت.
یکی از ویژگی‌های بارز این شهر ساخت همزمان دانشگاه در آن بود. به گونه‌ای که در نهایت، این شهر باستانی‌ترین دانشگاه خاورمیانه را داشت. به دستور شاپور یکم، دانشمندان رشته‌های مختلف به خصوص پزشکی را به این شهر آوردند. علاوه براین تعداد زیادی از کتب یونانی به زبان پهلوی ترجمه شد و در نهایت کتابخانه دانشگاه جندی شاپور، بهترین مرکز تحقیقاتی زمان خودش شد.
درباره محل دقیق شهر باستانی گندی شاپور اختلاف نظر وجود دارد. اما آنچیزی که باستان شناسان و کارشناسان امر به آن اتفاق نظر دارند، این است که جندی شاپور در محدوده‌ی شهرهای شوشتر، شوش و دزفول قرار داشته‌است.
6- روستای لیوس
«روستای لیوس دزفول» یکی دیگر از آثار تاریخی شهر دزفول است که در ۷۳ کیلومتری از آن قرار دارد. این روستای سنگی قدمتی بیش از ۷۰۰ سال دارد و از شمال غربی به کوه لنگر و از غرب به دره کول شمال دزفول می‌رسد.
این شهر که یکی از ۵ روستای هدف گردشگری استان خوزستان است با گذشت سال‌ها هنوز بافت قدیمی، آداب و رسوم و … خود را کاملا حفظ کرده‌است. قدمت روستای لیوس به دوره ساسانیان بر می‌گردد و به زبان بختیاری صحبت می‌کنند. بهترین زمان بازدید از آن، اوایل بهار و شش ماهه دوم سال یعنی پاییز و زمستان است.
7- آستانه سبزقبا دزفول
«آستانه سبزقبا» از اماکن مذهبی دزفول است که در دوره تیموری و سلجوقی ساخته شده و در دورههای اخیر مورد مرمت، تغییر و توسعه قرار گرفته‌است. این بنا مقبره‌ی «سید محمد بن موسی کاظم (ع)»، برادر امام رضا (ع) است.
۸- بازار کهنه دزفول
«بازار کهنه دزفول» که به «بازار دزفول» نیز شهرت دارد در سال ۱۳۵۶ خورشیدی به ثبت ملی رسید. این بنا، قدمتی ۲۰۰ ساله دارد و محل داد و ستد و تأمین نیاز عشایر این خطه است. بازار کهنه دزفول، چندین راسته دارد و مقبره «شیخ اسماعیل قصری» قدیمی‌ترین بخش آن است.
۹- موزه مردم شناسی دزفول
«موزه مردم شناسی دزفول» در واقع یک حمام به نام «کرناسیون» بوده که در سال ۱۳۸۵ خورشیدی تغییر کاربری داده و به موزه مردم شناسی دزفول تبدیل شده‌است. این بنای قدیمی که در اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار ساخته شده، دو قسمت جداگانه زنانه و مردانه اما مشابه هم دارد که ورودی، ساعت و زمان استفاده‌ی آنها با یکدیگر تفاوت داشته‌است.
10- کت‌های دزفول
«کت‌های دزفول» یکی دیگر از آثار تاریخی و دیدنی دزفول است که به صورت دستکند در حاشیه رودخانه دز حفر شده‌اند. این کت‌ها در واقع به منظور فرار از گرمای خوزستان در تابستان ساخته شده‌اند.
کت به زبان دزفولی به حفره‌های غار شکل گفته می‌شده که به عنوان پناهگاه خنک کننده، در روزهای گرم سال، از آنها استفاده می‌کردند.
11- خانه تیزنو دزفول
«خانه تیزنو»، یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های دیار شهر آجری است. این خانه در دوره صفویه ساخته شده و در دوره قاجار و پهلوی تغییراتی در آن داده شده‌است. خانه تیزنو، یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین خانه‌های محله «قلعه» دزفول است که با شماره ۲۵۷۳ به ثبت ملی رسیده‌است.
12- تپه چغامیش دزفول
«تپه چغامیش دزفول» شامل چندین تپه کوچک و بزرگ است که قدمتشان به ۳۴ قرن پیش از میلاد مسیح می‌رسد. این تپه‌های ارزشمند، اولین جایی در ایران است که خط و کتاب در آن ظاهر شده‌است. تپه‌های چغامیش دزفول به شماره ۴۸۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارند.
13- خانه تاریخی سوزنگر
«خانه تاریخی سوزنگر» یکی دیگر از آثار تاریخی دزفول است که قدمت آن به حدود یک قرن پیش باز می‌گردد.
تاریخ دقیق ساخت خانه سوزنگر مشخص نیست. روی یک کتیبه در داخل خانه تاریخ ۱۳۳۰ هجری حک شده که به احتمال قوی به تاریخ ساخت بنا اشاره می‌کند.
طبقه‌ی اول خانه دارای اتاق‌های گوشواره، تراس و ایوان با سقف تیرپوش چوبی و طبقه‌ی دوم به مهمان اختصاص دارد.
14- آرامگاه حزقیل نبی
«آرامگاه حزقیل نبی» مدفن یا قدمگاه حزقیل، سومین پیامبر بعد از حضرت موسی و پدر دانیال نبی (ع) است. این بنای ساده و آجری که یکی از مکان‌های دیدنی شهر دزفول است، گنبدی شش ترک دارد و کاملا نوسازی شده و بتونی است.
۱۵- بقعه محمد بن جعفر طیار
«بقعه محمد بن جعفر طیار» یکی دیگر از مهم‌ترین زیارتگاه‌های شهر دزفول است. این بنا در دوره تیموریان ساخته شده و دارای گنبدی با ۱۲ ترک مزین به کاشی‌های سبزرنگ و یک رنگ است. بقعه محمد بن جعفر طیار متعلق به برادرزاده‌ی حضرت علی (ع) و داماد اوست. این بنا در ۵ کیلومتری شهر دزفول واقع شده و با شماره‌ی ۲۵۵۳ به ثبت ملی رسیده‌است.
16- بقعه شاه رکن الدین
«بقعه شاه رکن الدین» یکی دیگر از آثار تاریخی دزفول است که در مرکز شهر در خیابان طالقانی قرار دارد. این بنا، گنبدی مخروطی شکل به رنگ آبی دارد که با کاشی‌های زیبا مزین شده‌است.
شاه رکن الدین یکی از عرفای قرن هشتم بوده و برای دیدار امیر تیمور گورکانی به دزفول آمده بود. این بنای ارزشمند به شماره ۷۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.
و اما در آخر…
در این مقاله سعی کردیم، در مورد آثار تاریخی دزفول با شما صحبت کنیم و در همین رابطه ۱۶ جای دیدنی را معرفی کردیم. اگر قصد بازدید از آثار تاریخی دزفول دارید، بهترین زمان سفر به آن شش ماهه دوم سال یعنی پاییز، زمستان و اوایل فصل بهار است.اما اگر می‌خواهید با طبیعت دزفول بیشتر آشنا شوید، بهتر است، بهار و اوایل فصل تابستان به این منطقه سفر کنید.
در صورتیکه به دزفول سفر کرده و اطلاعات بیشتری از آن دارید، می‌توانید در قسمت نظرات و پیشنهادها، آنها را نوشته و در اختیار ما بگذارید. پیشاپیش از همکاری شما سپاس‌گزاریم.
مجله گردشگری اتراق، با هدف آشنایی بیشتر ایرانیان مشتاق و علاقه‌مند به این آب و خاک راه اندازی شده‌است. اگر شما نیز دوست دارید درباره‌ی کشور پهناورمان بیشتر بدانید، می‌توانید در سایت اتراق ثبت نام کنید و از مهم‌ترین رویدادها و مکان‌های گردشگری کشورمان باخبر شوید.
منبع: wikipedia
