زمانیکه «اِپسای» معمار مشهور سوریهای به دستور شاپور اول ساخت شهر بیشاپور را آغاز کرد، شاید هرگز تصورش را نمیکرد که این شهر در آینده به ثبت جهانی برسد و به عنوان یکی از کهنترین شهرهای ایران با تاریخ مکتوب شهرسازی شهرت پیدا کند! اگر دوست دارید، درباره شهر تاریخی بیشاپور مطالب بیشتری بدانید با ما در وبلاگ اتراق همراه شوید.
اطلاعاتی در مورد شهر بیشاپور
شهر بیشاپور ساسانی همانطور که اشاره شد، حدود ۲۰۰۰ سال پیش پس از پیروزی شاپور اول بر امپراتور روم والریان ساخته شد. این شهر وسعتی برابر با ۲۰۰ هکتار داشته و یک سنگ نوشته با دو خط مختلف اشکانی و ساسانی دارد که روی ستونهای یادبود بیشاپور به یادگار حک شدهاست. با توجه به این سنگ نوشته، گفته میشود که این شهر تاریخ شهرسازی مکتوب دارد.
شهر تاریخی بیشاپور به اسامی بیشابور، به شاپور و «به اندیوشاپور» نیز شهرت دارد. این شهر به دلیل قرارگیری در مسیر «جاده شاهی»، وجود ۲ رودخانه «شاهپور» و «تنگ چوگان» در نزدیکی آن، آب و هوای مطبوع، موقعیت جغرافیایی مناسب، در زمره ۵ شهر مهم و مشهور ساسانیان قرار داشت. جاده شاهی همان جادهای است که تخت جمشید را به شوش متصل میکرد.
بیشاپور به شیوه مهندسی یونانیان که توسط «هیپوداموس» ابداع شده بود، در زمینی مستطیل شکل ساخته شد. این شهر ۴ دروازه و ۲ خیابان داشت. بخشهای مهم آن عبارت بودند از:
ارگ سلطنتی شهر بیشاپور
ارگ سلطنتی شامل آثار تاریخی مختلف همچون: معبد آناهیتا، تالار تشریفات شاپور، ایوان موزاییک، کاخ والرین بود.
منطقه عامه نشین شهر بیشاپور
منطقه عامه نشین بیشاپور نیز شامل خانههای مسکونی، حمام، کاروانسرا و بازار بود.
شهر بیشاپور کجاست؟
شهر بیشاپور، در استان فارس، در کنار دره چوگان واقع شده و فاصله آن تا کازرون حدود ۱۹ کیلومتر برآورد شدهاست. این شهر همانطور که اشاره شد در کنار دو رودخانه شاپور و تنگ چوپان قرار دارد.
جاذبه های دیدنی مهم شهر بیشاپور کازرون
وجود منابع آبی کافی و آب و هوای مطلوب؛ ۲ ویژگی مناسب برای ساخت شهر است. شهر بیشاپور ساسانی، هر دو ویژگی را داشت و همین امر موجب شد که از آن به عنوان یکی از بهترین شهرهای ساسانی یاد کنند. در این قسمت، دربارهی آثار تاریخی پیرامون شهر بیشاپور با هم صحبت خواهیم کرد:
۱. معبد آناهیتای بیشاپور
مهمترین اثر تاریخی که در شهر بیشاپور فارس وجود داشت، معبد آناهیتا است. این معبد که در واقع نیایشگاه الهه آب است، یکی از مهمترین شاهکارهای تاریخی دوره ساسانی است. در معبد آناهیتا، آب رودخانه از فاصلهی ۲۵۰ متری به شیوهی حرفهای به سمت معبد هدایت شده و در آنجا با کمک دستگاههایی که در زمان خود متفاوت و کاربردی بودند، آب کنترل و تقسیمبندی میشد.
این معبد در ابعاد ۲۷ متر طول و ۲۳ متر عرض ساخته شده و برای ساخت آن حدود ۷ متر گود برداری انجام شد. مصالحی که در این بنا استفاده شده، بسیار باکیفیت هستند. به گونهای که پس از ۲۰۰۰ سال هنوز سالم و پابرجا هستند.
2. کاخ والریان شهر بیشاپور در کازرون
گفته میشود، کاخ والریان منسوب به پادشاه والریان است و پس از شکست رومیان از ساسانیان، امپراتور در آن اسیر بوده و تا آخر عمر در آن زندگی میکردهاست. فاصله میان کاخ والریان تا معبد آناهیتا حدود ۱۵۰ متر بوده و نمای ورودی کاخ والریان بسیار شبیه معبد آناهیتاست.
نکتهی جالبی که در این کاخ وجود دارد، استفاده از بستهای آهنی برای افزایش مقاومت کاخ در حین گذاشتن سنگهای تراش خورده روی هم است. نمای داخلی کاخ برخلاف ظاهرش که با روکشی سفید پوشیده شده، به صورت تراش خورده و طرحدار است.
۳. تالار تشریفات شهر بیشاپور فارس
تالار بیشاپور برای برگزاری مراسم و تشریفات رسمی استفاده میشد. این تالار ۷۸۱ مترمربعی، در جنوب شرقی تالار آناهیتا قرار داشت و به صورت ۴ ایوانه و مربعی شکل، با گنبدی ۲۳ متری در میانهی آن ساخته شده بود. تالار بیشاپور یکی از باشکوهترین بخشهای شهر است که ۶۴ طاقچه با گچبریهای بسیار زیبا و اشکال هندسی، گیاهی و … با رنگهای تند داشتهاست.
۴. ستونهای سنگ یادبود بیشاپور
سند تاریخی و مکتوب بیشاپور که در بخشهای قبلی به آن اشاره شد، در این قسمت قرار دارد. این ستونها در واقع جایگاه نذورات بیشاپور نیز هست و در حاشیه خیابان غربی-شرقی قرار داشته و از مرکز شهر میگذشتهاست.
جایگاه نذورات یا ستونهای سنگ یادبود، ۲ ستون ۶ متری هستند که کتیبه اشاره شده را به دو زبان اشکانی و پهلوی روی آنها در قالب ۱۶ خط حکاکی شدهبود در مابین این دو ستون مرتفع، مجسمهای ۹ متری از شاپور اول وجود داشته که متأسفانه از آن چیزی باقی نماندهاست.
5. ایوان موزاییک شهر ساسانی بیشاپور
از جمله جاهای تاریخی بینظیر شهر بیشاپور کازرون، ایوان موزاییک آن است. دو ایوان در انتهای دالان شرقی-غربی تالار تشریفات قرار داشته که به ایوان موزاییک معروف بودهاست. این ایوانها در جهت عکس هم قرار داشتند و جایگاه اختصاصی شاپور و حرمسرایش بودهاست.
طاق هلالی شکل، تزیینات گچبری و رنگ آمیزی، موزاییکهای طرحدار در کف تالار، همگی موجب زیبایی دوچندان این بخش شده بود. هم اکنون بخشی از موزاییکهای تالار در موزه لور و قسمتی دیگر در ایران باستان نگهدای میشود.
۶. غار بیشاپور
در انتهای تنگه چوگان، غاری وجود دارد که به «غار شاپور» شهرت دارد. در دهانه غار، یک مجسمه ۷ متری وجود دارد که متأسفانه هردو دستش در طول زمان شکسته و از بین رفته است. این مجسمهی غول پیکر قدمتی ۱۷۰۰ ساله دارد. به جز مجسمه شاپور، در دهانه ۳۰ متری غار، ۲ کتیبه سنگی نیز هست که یکی از آنها ترجمه کتیبه شاپور در نقش رجب بوده و دیگری نیز درباره نحوه برپاسازی مجسمه توسط ارتش پس از ۱۰۰۰ سال سخن میگوید.
۷. حجاریهای تنگ چوگان شهر تاریخی بیشاپور
در ۲۳ کیلومتری شهر کازرون در مقابل شهر باستانی بیشاپور، تنگهای وجود دارد که به «تنگه چوگان» شهرت دارد. همانطور که از نامش پیداست، از این منطقه ساسانیان برای بازی چوگان استفاده میکردند. در دیوارههای این بخش از شهر ساسانی بیشاپور، ۶سنگ نوشته وجود دارد که درباره پیروزی شاپور بر والریان، ۳ نقش مربوط به پیروزی بهرام دوم بر یاغیان، مراسم تاج گذاری و گرفتن تاج بهرام اول از اهورامزدا و پیروزی شاپور دوم بر یاغیان است.
مسیر دسترسی به شهر شاپور در کازرون
فاصله شیراز تا شهر بیشاپور حدود ۱۴۵ کیلومتر است. این منطقه در استان فارس، ۲۳ کیلومتری شهر کازرون در جاده قائمیه واقع شده و هر روز از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۹:۳۰ باز است. برای بازدید از آن باید بلیت تهیه کنید.
و اما در آخر…
شهر بیشاپور، یکی از جاهای دیدنی شهر کازرون است که در سال ۱۳۹۷ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید. چناچه شما نیز به این مناطق سفر کرده و اطلاعات بیشتری از آن دارید، میتوانید در قسمت نظرات و پیشنهادها، آنها را نوشته و در اختیار ما بگذارید. پیشاپیش از همکاری شما سپاسگزاریم.
مجله گردشگری اتراق، با هدف آشنایی بیشتر ایرانیان مشتاق و علاقهمند به این آب و خاک راه اندازی شدهاست. اگر شما نیز دوست دارید دربارهی کشور پهناورمان بیشتر بدانید، میتوانید در سایت اتراق ثبت نام کنید و از مهمترین رویدادها و مکانهای گردشگری کشورمان باخبر شوید.
