تا به حال نام باغ موزه اکبریه را شنیدهاید؟ میدانید این باغ دلگشا در کجای ایران واقع شده و چه ویژگیهایی دارد؟ باغ اکبریه، یکی از ۹ باغ ایرانی است که در سال ۲۰۱۱ به عنوان میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسیدهاست. برای اینکه با باغ موزه اکبریه بیشتر آشنا شوید و بدانید چرا به عنوان باغ ایرانی انتخاب شده؟ قدمت آن چقدر است و…؟ با ما در وبلاگ اتراق همراه شوید.
باغ اکبریه ایران کجاست؟
باغ اکبریه، در مرکز استان خراسان جنوبی، بیرجند قرار دارد. این باغ تا حدود یک قرن پیش، در خارج از شهر و در روستای اکبریه قرار داشت. اما با توسعه و رشد جامعه، این روستا نیز به شهر پیوسته و امروزه از آن به عنوان یکی از مکانهای دیدنی بیرجند نام میبرند.
آدرس باغ اکبریه بیرجند: برای بازدید از این باغ ۴.۵ هکتاری، باید به میدان مادر، بلوار معلم بروید. ساعت کاری باغ اکبریه، هر روزه از ساعت ۹ الی ۱۳ و بعد ظهرها از ساعت ۱۴تا ۱۹ است. این مجموعه در روزهای دوشنبه و جمعه صبح تعطیل است.
تاریخچه عمارت و باغ اکبریه شهر بیرجند
شاید با شنیدن این مطلب که باغ اکبریه یکی از باغهای ایرانی ثبت جهانی است، تصور کنید با باغی باستانی مواجه هستید که قدمت بسیار بالایی دارد. اما باید بگوییم، ساخت آن از اواخر دوره زندیه و اوایل قاجار شروع شده، بنابراین قدمت بسیار بالایی ندارد. اما چه شده که از آن به عنوان یک باغ ایرانی ثبت شده در یونسکو نام میبرند؟
باغهای ایرانی ۳ مشخصهی بارز دارند:
- از عنصر آب در آنها بسیار استفاده شده، به خصوص دارای جوی دائمی هستند.
- عمارت یا کوشک و استخر در مرکزشان دارند.
- با دیوارهای بلند محصور شدهاند.
با توجه به ویژگیهایی که درباره باغهای ایرانی اشاره کردیم، باید بگوییم: باغ اکبریه در زمینی شیبدار ساخته شده، استخری مربعی شکل در بخش جنوبیاش دارد. باغ، دارای یک جوی اصلی و چندین جوی فرعی است، فاصلهی عمارتهای آن با طبیعت چندان نیست و رابطهی نزدیکی با هم دارند. انواع درختان سایهدار و میوهدار، گل و گیاه به خصوص گیاهان دارویی در این باغ ۴۵ هزار مترمربعی به چشم میخورند.
قدیمیترین عمارت آن، «حشمتالملک» نام دارد که در منتهی الیه شرقی باغ واقع شدهاست. حشمت الملک، حاکم منطقه قاینات بوده و نوهی او «اسدالله علم» یکی از مهمترین چهرههای سیاسی دوران «محمدرضا پهلوی» بودهاست.
عمارت دوم مجموعه، توسط پسر حشمتالملک « شوکتالملک» ساخته شده و از آن به عنوان ساختمان تشریفات استفاده میکردند.
باغ اکبریه که به زبان محلی «کلاته سرکار امیر» نام دارد، محل زندگی، پذیرایی و انجام امور دیوانی خاندان علم بودهاست. با درگذشت شوکت الملک، پسرش، اسدالله علم نیز از این مجموعه جهانی، برای سکونت و پذیرایی از محمدرضا پهلوی و فرح در برخی اوقات سال استفاده میکرد.
در نهایت، اسدالله علم، در سال ۱۳۵۵، باغ موزه اکبریه را وقف آستان قدس کرد. متأسفانه، این باغ ۴.۵ هکتاری تا سالها درگیر وقایع انقلاب بود. به گونهای که قسمتی از آن با تخریبهای جبرانناپذیری مواجه شد.
سرانجام در سال ۱۳۷۱ مرمت آن آغاز گشت و در حال حاضر در اختیار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی قرار دارد.
معماری باغ اکبریه بیرجند
فرم معماری عمارت و باغ اکبریه، الهامی از معماری روسی است که با معماری ایرانی و اسلامی تلفیق پیدا کرده و سبک نوینی را ایجاد کردهاست. همانطور که اشاره شد، ساخت عمارت و باغ اکبریه بیرجند در طی چند مرحله انجام شده که در این قسمت به معرفی آنها میپردازیم:
۱- عمارت حشمتالملک
قدیمیترین بخش باغ موزه اکبریه، بنای دو طبقهی حشمت الملک است که به عمارت مرکزی شهرت دارد. این بنا، در باغ شمالی واقع شده و حکم کوشک را در باغهای ایرانی دارد.
طبقهی اول آن، دو دالان و یک راهروی طولانی دارد که به باغ اصلی، باغ جنوبی و اصطبل منتهی میشود. از عمارت حشمت الملک با توجه به تزیینات بسیار باشکوهش، برای برگزاری مهمانیها و تشریفات استفاده میکردند.
2- باغ جنوبی
باغ جنوبی با توجه به نامش، در پایین دست باغ واقع شده و کمی کوچکتر از باغ شمالی است. استخر مربعی شکل باغ در آن قرار دارد. یکی از دلایل عمده که باغ اکبریه به نام باغ ایرانی در یونسکو به ثبت رسیده، وجود همین استخر بزرگ است.
کاربری کنونی عمارت و باغ اکبریه
همانطور که اشاره شد، این روزها، مدیریت باغ اکبریه شهر بیرجند به عهدهی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی است. بخشهای مختلف آن، کاربریهای متنوعی دارند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
قسمت ساخته شده در اوایل دوره قاجار، تبدیل به کتابخانه، عمارت حشمتالملک به موزه باستانشناسی و مردم شناسی و بخشهای توسعه داده شده در دوران پهلوی نیز به بخش اداری مبدل شدهاند. قسمتی دیگر از باغ موزه اکبریه، تبدیل به موزه حیات وحش شده و در آن کمیابترین پرندگان استان خراسان جنوبی نگهداری میشوند. بخشهای دیگر از آن نیز به چایخانه و سفرهخانه سنتی اختصاص یافتهاند.
و اما در آخر…
باغ جهانی اکبریه بیرجند، یکی از ۹ باغ اصیل ایرانی است که از اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار ساخته شدهاست. امروزه، این مجموعهی تاریخی در اختیار سازمان میراث فرهنگی بیرجنده بوده و بخشهایی از آن به کتابخانه، موزه مردمشناسی و باستانشناسی، موزه حیات وحش و … مبدل شدهاند.
چنانچه شما نیز به این باغ موزهی ۴.۵ هکتاری سفر کرده و اطلاعات بیشتری از آن دارید، میتوانید در قسمت نظرات و پیشنهادها، آنها را نوشته و در اختیار ما بگذارید. پیشاپیش از همکاری شما سپاسگزاریم.
مجله گردشگری اتراق، با هدف آشنایی بیشتر ایرانیان مشتاق و علاقهمند به این آب و خاک راه اندازی شدهاست. اگر شما نیز دوست دارید دربارهی کشور پهناورمان بیشتر بدانید، میتوانید در سایت اتراق ثبت نام کنید و از مهمترین رویدادها و مکانهای گردشگری کشورمان باخبر شوید.
منبع: wikipedia