سازمان محیط زیست ایران، در سال ۱۳۷۵ خورشیدی، گل لاله واژگون با نام علمی (Fritillaria) را به عنوان یک اثر طبیعی و ملی به ثبت رساند. تا حالا فکر کردید که چرا باید یک گل به ثبت طبیعی – ملی برسد؟ اگر دوست دارید در این رابطه اطلاعات بیشتری کسب کنید، با ما در وبلاگ اتراق همراه شوید تا ضمن معرفی لاله واژگون، درباره‌ی انواع گل لاله واژگون، خواص لاله واژگون و زیستگاه‌های آن و … با شما صحبت کنیم.
معرفی لاله واژگون
لاله واژگون، یکی از منحصر به فردترین گل‌های مناطق کوهستانی ایران به خصوص غرب ایران و منطقه‌ی زاگرس است. این گل در برخی از نقاط به اشک مریم یا لاله‌ی اشک ، گل سربه زیر، لاله نگونسار، گل اشک نیز شهرت دارد. وجه تسمیه‌ی این نام به داستان اسطوره‌ای مرگ سیاوش بر می‌گردد و اینکه لاله واژگون شاهد مرگ او بوده و از شدت شرم، تا ابد سر به زیر شده و اشک می‌ریزد!
این گیاه بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر از سطح زمین قد می‌کشد و از گیاهان علفی پیازدار و پایای خانواده سوسنیان است. در جهان بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ گونه از آن وجود دارد که در ۸ زیرسرده طبقه‌بندی شده‌اند و بسیار کمیاب هستند. ۱۴ یا ۱۵ گونه از آن در ایران شناسایی شده‌اند.
لاله واژگون، بومی مناطق معتدل بوده و در یک گستره‌ی وسیع در جهان پخش شده‌است. به گونه‌ای که در نیم‌کره‌ی شمالی زمین از دریای مدیترانه تا شمال آفریقا، سراسر اروپا و آسیا و حتی در آمریکای شمالی می‌توانید گونه‌های مختلف گل لاله واژگون را تماشا کنید.
عمر لاله واژگون یا گل اشک، بسیار کوتاه بوده و زمان گل دهی آن وابسته به اقلیم منطقه است. فصل گل دهی لاله واژگون به احتمال قوی از اواخر فروردین ماه یا اوایل اردیبهشت شروع شده و تا پایان اردیبهشت ماه به اتمام می‌رسد. پیاز گل لاله واژگون، یک غده‌ی متورم و گوشت‌دار است که مقدار زیادی نشاسته و خواص دارویی دارد. اما تازه‌ی آن سمی است و قابل خوردن نیست. در کشور چین، ابتدا سم پیاز را خارج کرده و سپس در آشپزی از آن استفاده می‌کنند.
خواص لاله واژگون
همانطور که اشاره کردیم، پیاز لاله واژگون خواص دارویی دارد، اما سمی است و باید زیر نظر پزشک استفاده شود. از این پیاز گوشتی برای دردهای روماتیسمی و مفصلی استفاده می‌کنند. از طرفی دیگر، این گیاه می‌تواند به عنوان یک پاک کننده بسیار قوی برای کبد نیز عمل کند.
گونه‌های مهم لاله واژگون
۱- اشک مریم یا تاج قیصر (F.imperialis)
این نوع لاله واژگون یک داستان اساطیری دارد. گفته می‌شود که اشک مریم؛ شاهد مرگ سیاوش بوده و از شدت غصه سر به زیر شده و اشک می‌ریزد. گل‌های این گونه به صورت چتری‌های ۳ تا ۶ تایی و گاهی ۸ تایی هستند و درفصل بهار تا انتهای ساقه باز می شوند.
۲- لاله واژگون خالدار (F.meleagris)
لاله واژگون خالدار، ارتفاعی برابر با ۳۰ سانتی‌متر داشته و گلهاش تک رنگ یا جفتی به رنگ سفید، بنفش خالدار، بنفش روشن و یا نارنجی خالدارند.
۳- لاله واژگون ایرانی (F.persica)
لاله واژگون ایرانی به گل سرنگون ایرانی نیز شهرت دارد و از مدل‌های بسیار زیبای این گونه است که ارتفاعش به ۷۵ سانتی‌متر هم می‌رسد. گل‌های مدل ایرانی، کوچک و ۱.۵ سانتی‌متری به رنگ ارغوانی سیر متمایل به سبز و یا زرد هستند.
لاله واژگون نماد چیست؟
همانطور که اشاره کردیم، لاله واژگون در ارتفاعات و مناطق کوهستانی و صخره‌ای رشد میکند و به همین دلیل گفته می‌شود، این گل نماد مقاومت و ایستادگی در سرماست. از طرفی دیگر در ایران باستان شما تصاویری از از این گل را در کنار درخت زندگی و کنار پادشاه مشاهده می‌کنید. به نظر می‌رسد که در آن دوران، لاله واژگون نماد جاودانگی بوده‌است.
رویشگاه لاله واژگون در ایران کجاست؟
این گل برای اولین بار در شهرستان دیواندره استان کردستان دیده شده و به عنوان نماد این شهر شهرت پیدا کرد.. در ادامه مناطقی از ایران که رویشگاه لاله واژگون است را با شما در میان می‌گذاریم:
استان لرستان- دشت لاله واژگون الیگودرز
دشت لاله واژگون الیگودرز در ارتفاعات منطقه حفاظت شده اشترانکوه و در دل کوه‌های مور زرین، قالی کوه، شاه کول و نسارتخت قرار دارد. در این دشت ۲۹۰۰ هکتاری، شما شاهد انواع لاله واژگون مخصوصا نوع کمیاب زرد آن هستید.
استان چهارمحال و بختیاری- دشت لاله واژگون کوهرنگ
دشت لاله واژگون کوهرنگ، معروف‌ترین و بزرگ‌ترین دشت این گونه در جهان است. این دشت ۳۶۰۰ هکتاری در شهرستان کوهرنگ قرار دارد و سازمان محیط زیست ایران، گل لاله واژگون کوهرنگ را به عنوان یکی از ۲۰ نماد طبیعی ملی معرفی کرده‌است.
استان اصفهان- دشت لاله واژگون
دشت لاله‌های واژگون گلستان کوه خوانسار، دشت لاله‌های واژگون افوس در بوئین و میان دشت، دشت لاله‌های واژگون شهرستان چادگان، دشت لاله‌های واژگون گلپایگان و دشت لاله‌های واژگون فریدونشهر از رویشگاه‌های اصلی این گل در غرب استان اصفهان هستند.
استان فارس- دشت لاله واژگون.
رویشگاه لاله واژگون در استان فارس در شهرستان‌های سپیدان، مشکان و سمیرم قرار دارد.
خراسان شمالی-دشت لاله واژگون
این گل در استان خراسان شمالی، اغلب به رنگ زرد و بنفش روشن است و در شهرستان‌های گرمه، خمبی، بخش‌های غربی کوه آلاداغ، منطقه جوزک، کوه پلنگ و بزداغی در مانه و سملقان، کوه بهار و سالوک در جاجرم، قسمت‌هایی از کوه اسدلی در بجنورد و کوه تکل قز در نوار مرزی راز و جرگلان رشد میکند.
استان کرمانشاه- دشت لاله واژگون
از جمله نقاط مهم رویشگاه لاله واژگون، استان کرمانشاه و شهرستان دالاهو است البته این گل در مناطقی همچون نواکوه، ورمنجنه، منطقه حفاظت‌شده بیستون، امروله و دالاخانی، بوزین و مره‌خیل و ارتفاعات شاهو در اورامانات نیز می‌روید.
استان آذربایجان شرقی- دشت لاله واژگون
رنگ‌های قرمز، نارنجی و زرد لاله واژگون در دشتی ۲۰۰ هکتاری در منطقه‌ی جورخ دامنه‌های کوه سهند آذربایجان شرقی می‌روید و منظره‌ای زیبا ایجاد میکند.
و اما در آخر…
در این مقاله سعی کردیم شما را با یک اثر طبیعی دیگر ایران، لاله واژگون آشنا سازیم. چنانچه اطلاعات بیشتری از این اثر ملی کشورمان دارید، می‌توانید در قسمت نظرات و پیشنهادها آن را نوشته و در اختیار ما بگذارید. پیشاپیش از همکاری شما بسیار سپاس‌گزاریم.
مجله گردشگری اتراق، با هدف آشنایی ایرانیان به جاذبه‌های گردشگری طبیعی- تاریخی کشور زیبای‌مان برپا شده‌است. چنانچه شما نیز دوست دارید با جاذبه‌های دیدنی کشور پهناورمان بیشتر آشنا شوید، در سایت اتراق ثبت نام کرده و با مهم‌ترین رویدادها و مکان‌های گردشگری کشورمان آشنا شوید.
