قله پرشکوه و با صلابت دماوند، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران است که از دیرباز در فرهنگ و افسانه‌های این سرزمین کهن جایگاه ویژه‌ای داشته‌است. این قله‌ی ۵۶۷۱ کیلومتری، در شهرستان لاریجان استان مازندران در نزدیکی شهر آمل قرار دارد. اگر علاقه‌مند هستید درباره‌ی بلندترین کوه ایران و غرب آسیا اطلاعات بیشتری کسب کنید، با ما در وبلاگ اتراق همراه باشید.
قله دماوند کجاست؟
قله دماوند مرتفع‌ترین کوه آتشفشانی آسیا و خاورمیانه، در استان مازندران در شمال کشور قرار دارد. این قله‌ی زیبا از لحاظ تقسیمات کشوری در بخشی از شهرستان آمل، به نام لاریجان در رشته کوه البرز مرکزی قرار گرفته‌است. اگر هوا صاف و آفتابی باشد، از شهرهای تهران، ورامین و قم می‌توانید این کوه زیبا را مشاهده کنید. برای صعود به قله دماوند باید به شهر دماوند سفر کنید. فاصله‌ی این قله‌ی برافراشته از شهر دماوند۲۶ کیلومتر از آمل ۶۲ کیلومتر و از تهران حدود ۶۹ کیلومتر است.
آب و هوای قله دماوند
با توجه به ارتفاع این منطقه، بارش در کوه دماوند به صورت برف است و سالانه میزان بارش آن حدود ۱۴۰۰ میلی‌متر برآورد شده‌است. حداقل دمای قله دماوند در زمستان به منفی ۶۰ و در بالاترین حد آن به منفی ۲ در تابستان می‌رسد. سرعت باد در قله دماوند حدود ۱۵۰ کیلومتر در ساعت و در کوهپایه‌ها به ۷۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد. بیشتر بادهای این منطقه از غرب و شمال غربی می‌وزند. فشار هوا در این منطقه نصف فشار هوا در سطح دریاست.
قدمت قله دماوند
قدمت قله دماوند ۳۸۵۰۰ سال برآورد شده‌است. این کوه در دوره چهارم زمین شناسی یعنی دوران هولوسین تشکیل شده و نخستین فوران آن در ۱.۷۸ میلیون سال پیش اتفاق افتاده‌است. گفته می‌شود بلندترین کوه ایران، یک کوه آتشفشانی مطبق و نیمه فعال است. شاهد فعالیت نیمه‌ی آن نیز وجود چشمه‌های گوگردی و آب گرم در منطقه است. بیشترین و عمده‌ترین فعالیت این کوه آتشفشانی نزدیک به ۱۰ هزار سال پیش روی داده‌است.
اطلاعاتی درباره مشخصات قله دماوند
قله دماوند همانطور که گفته شد، ارتفاعی حدود ۵۶۷۱ کیلومتر دارد. این کوه برافراشته یک دهانه‌ی آتشفشانی ۴۰۰ متری دارد که دریاچه‌ای از یخ آن را پوشانده‌است. اطراف دهانه‌ی آتشفشانی کوه، حفره‌هایی وجود دارد که به آنها دودخان‌ها می‌گویند. علاوه براین کاسه‌های آتشفشانی در بخش‌های جنوبی و شمالی آن وجود دارد. به گونه‌ای که قطر کاسه‌ی شمالی آن به ۹ کیلومتر می‌رسد. گفته می‌شود آشوریان به کوه دماوند کان سنگ لاجورد می‌گفتند و در زمان حمله‌ی آنها به فلات ایران، این کوه بخشی از قلمرو مادها بوده‌است.کوه دماوند در سال ۱۳۸۱ خورشیدی به عنوان یک اثر طبیعی ملی و در سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت.
حضور قله دماوند در فرهنگ و افسانه‌های ادبیات ایران
داستان فریدون و ضحاک مشهورترین افسانه در مورد قله دماوند است. بنابر افسانه‌ها، فریدون، مشهورترین چهره‌ی اسطوره‌ای ایران، ضحاک را در یکی از غارهای کوه دماوند محبوس کرده و تا آخرالزمان و ظهور منجی عالم در آنجا باقی خواهد ماند. برخی از ساکنین این منطقه هنوز باور دارند که ضحاک در دماوند زندانی است و شاهد این ماجرا را نیز صداهایی می‌دانند که برخی اوقات از کوه شنیده می‌شود.
در تاریخ بلعمی ذکر شده که کیومرث در کوه دماوند زندگی می‌کرده و حتی گور آن نیز در آن منطقه قرار دارد. حتی گفته شده آرش کمانگیر در پادشاهی منوچهر، از بالای قله دماوند تیری انداخته تا مرز ایران و توران را تعیین کند. شاعران مشهور ایرانی همچون فردوسی در شاهنامه، اسدی طوسی در گرشاسپ نامه، قصیده‌ای از ناصرخسرو و … نیز درباره‌ی کوه دماوند اشعاری سروده‌اند.
وجه تسمیه نام دماوند چیست؟
نام دماوند به صورت دماوند و دنباوند یا حتی دباوند ثبت شده‌است. البته در کتاب تورات به آن «بیکن» می‌گویند. این کوه به اسامی متفاوتی همچون بیکنی به معنای کوه لاجوردی و جبل‌الجود نیز شهرت دارد. «فرهنگ معین» درباره‌ی دلیل انتخاب نام دماوند برای این کوه ۵۶۷۱ کیلومتری می‌گوید: دماوند یعنی جایی که دارای دمه، دود و بخار است.
البته احمد کسروی در این باره نظری متفاوت دارد و معتقد است که نام دماوند با «نهاوند» مرتبط بوده، نهاوند به معنای شهر یا آبادی و یا قلعه‌ی ایستاده در پیش‌رو و دماوند به معنای شهر، آبادی و یا قلعه‌ی ایستاده در دنبال و پشت بوده‌است. ناصر خسرو قبادیانی در اوایل سفرنامه‌اش درباره‌ی کوه دماوند می‌نویسد: «میان ری و آمل، کوه دماوند است مانند گنبدی که آن را لواسان گویند» منظور از لواسان در زبان فارسی میانه «پهلوی»، تیغه‌ی کوهی است که خورشید از آنجا طلوع می‌کند.
پوشش گیاهی کوه دماوند
پوشش گیاهی این منطقه بسیار غنی بوده به گونه‌ای که در آن گیاهان دارویی پیدا می‌شود که در کتاب‌های معتبر گیاهشناسی به آنها اشاره کرده‌اند. علاوه براین در این منطقه گیاهانی خاص وجود دارد که فقط در این ارتفاع می‌رویند. برخی از گیاهان خاصی که به اسم دماوند نام‌گذاری شده‌اند، عبارتند از: کلاه میرحسن دماوندی، کزل دماوندی، بومادران دماوندی، پیرگیاه دماوندی، ریش قوش دماوندی، فراموشم مکن دماوندی، زنگوله‌ای دماوندی، کتانی دماوندی و ماشک دماوندی
در این منطقه شما می‌توانید انواع بوته‌های خار همچون کلاه میر حسن دماوندی، خارپشتی، گونه‌های هزار خار (مانند گون) و .. را نیز مشاهده کنید.
از انواع دیگر گیاهان دماوند می‌توان به کاج آلپ، اسپرس کوهی نیمه کروی، گون، یاسمن صخره‌ای، ازمکی کوهسری، پیربهار دنایی، شبدر شاه بلوطی، ترشک کوهسری، دغدغک البرزی، پلاخور بوته‌ای، گالش انگور، تیره گل، نسترن وحشی قفقازی و … اشاره کرد. خوشبختانه ارتفاعات کوه دماوند حدود ۴۰۰۰ متر به پایین از لحاظ مرتع و چراگاه بسیار غنی است.
حیات وحش کوه دماوند
این منطقه از لحاظ پوشش حانوری میزبان حیوانات مختلفی است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
۱- جانوران شکارچی چهارپا
اطراف کوه دماوند حیوانات شکارچی همچون گرگ، روباه، شغال، سگ تا ارتفاع ۴ هزار متری دیده می‌شود. در غرب و شمال کوه دماوند نیز خرس زندگی می‌کند.
۲- جانوران گیاهخوار
مهم‌ترین حیوانات گیاهخوار کوه دماوند شامل: کل و بز، قوچ و میش، گراز و خرگوش هستند.
۳- پرندگان
پرندگان شکارچی همچون عقاب طلایی، جغد و پرندگانی همچون تیهو، کبک، بلدرچین، طوطی سینه سیاه و دارکوب در این منطقه زندگی می‌کنند.
تصویر
در منطقه‌ی کوه دماوند، ۵ نوع مار، انواع عقرب، بزمجه، خفاش و انواع موش و گورکن نیز وجود دارد.
صعود به قله دماوند
صعود به قله دماوند کار آسانی نیست و افرادی که در کوهنوردی حرفه‌ای نیستند، توان انجام آن را ندارند. طبق نظر فدراسیون کوهنوردی ایران، صعود به قله دماوند در حد کسب مدال برنز در مسابقات کشوری کوهنوردی است. برای انجام این صعود ۴ مسیر وجود دارد که عبارتند از:
- جبهه شمالی
- جبهه شمال شرقی
- جبهه غربی
- جبهه جنوبی
آسان‌ترین مسیر صعود، جبهه جنوبی و سخت‌ترین آنها جبهه شمالی است. تمامی مسیرهای گفته شده دارای جان پناه در میان راه است و ۳ مسیر جبهه شمالی، جنوبی و شمال شرقی در نزدیکی روستا قرار دارد.
جاذبه‌های دیدنی در مسیر صعود به قله دماوند
در طی مسیر صعود به قله دماوند جاهای دیدنی متنوعی وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
۱- یخچال‌ها
در طی مسیرهای صعود قله دماوند ۷ یخچال وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- یخچال سیوله (جبهه شمالی)
- یخچال دوبی سل (جبهه شمالی)
- یخچال عروسک‌ها (جبهه شمالی)
- یخچال دره یخار (شمال شرقی)
- یخچال خورتاب سر
- یخچال شمال غربی
- یخچال غربی
۲- آبشار یخی
آبشار یخی به ارتفاع ۷ و قطر ۳ متر یکی از منحصر به فردترین آبشارهای جهان است که در جبهه‌ی جنوبی کوه دماوند قرار دارد. یخ این آبشار هرگز ذوب نمی‌شود. در تابستان حدود ظهر و یک ساعت بعد آن با تابش نور خورشید، دمای هوا کمی بالا رفته و به بالای صفر درجه رسیده و کمی یخ آبشار باز می‌شود و آب آن جاری می‌گردد. اما حدود ساعت ۴ بعدظهر دوباره دمای هوا به زیر صفر درجه رسیده و دوباره یخ ذوب شده منجمد می‌شود. در نتیجه آبشار همواره به صورت یخی باقی می‌ماند.
و اما در آخر…
قله دماوند در ایران نماد پایداری، استواری و مقاومت است. همانطور که اشاره شد این اثر طبیعی در سال ۱۳۸۱ به عنوان یک اثر طبیعی از سوی سازمان محیط زیست به ثبت رسید. در سال ۱۳۸۷ نیز این قله‌ی باشکوه از سوی سازمان میراث فرهنگی به عنوان اولین اثر طبیعی در قالب میراث طبیعی به ثبت ملی رسید.
در این مقاله سعی کردیم شما را با تمام ویژگی‌های ریز و درشت و هرآنچه لازم است درباره‌ی کوه و قله دماوند آشنا سازیم. چنانچه اطلاعات بیشتری از این نماد راست قامت کشورمان دارید، می‌توانید در قسمت نظرات و پیشنهادها آن را نوشته و در اختیار ما بگذارید. پیشاپیش از همکاری شما بسیار سپاس‌گزاریم.
مجله گردشگری اتراق، با هدف آشنایی ایرانیان به جاذبه‌های گردشگری طبیعی- تاریخی کشور زیبای‌مان برپا شده‌است. چنانچه شما نیز دوست دارید با جاذبه‌های دیدنی کشور پهناورمان بیشتر آشنا شوید، در سایت اتراق ثبت نام کرده و با مهم‌ترین رویدادها و مکان‌های گردشگری کشورمان آشنا شوید
