کافی است در شیراز، شهر بهارنارنج‌ها قدم بزنید تا در هر کوی و برزنی بخشی از تاریخ این کشور را مشاهده کنید. فرمانروایان بی‌شماری در این شهر زیبا و مهد فرهنگ و تمدن، زندگی کرده و آثار تاریخی متعددی آفریده‌اند. یکی از آثار تاریخی که نشان از معماری شگفت‌انگیز و خیره‌کننده دوره زندیه دارد، مسجد وکیل شیراز است. این بنا در سال ۱۳۱۱ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
چنانچه می‌خواهید درباره مسجد وکیل شیراز، اطلاعات بیشتری کسب کنید، با ما در وبلاگ اتراق همراه شوید.
مسجد وکیل شیراز کجاست؟
مسجد وکیل در مجاور بازار وکیل، در شهر شیراز و استان فارس قرار دارد. برای دسترسی به مسجد وکیل، می‌توانید با اتوبوس در ایستگاه میدان شهدا پیاده شده و خود را به راحتی به مسجد برسانید. چنانچه با مترو رفت و آمد می‌کنید، کافی است در ایستگاه زندیه پیاده شوید.
اگر با خودروی شخصی به سمت مسجد وکیل حرکت می‌کنید، در خیابان زند به سمت میدان شهرداری بروید، مسیرتان را ادامه دهید تا به میدان شهرداری برسید. پس از میدان وارد خیابان پیروزی شده و پس از طی مسافتی کوتاه وارد خیابان فرهنگ شده و آن را تا انتها بروید تا در نهایت وارد خیابان طالقانی شوید. در خیابان طالقانی به سمت چپ پیچیده و پس از طی مسافتی کوتاه به مسجد وکیل می‌رسید.
درباره تاریخچه مسجد وکیل شیراز چه می‌دانید؟
مسجد وکیل در کنار حمام و بازار وکیل مجموعه عمارت‌هایی هستند که به مجموعه وکیل شهرت دارند. این بنا در سال ۱۱۸۷ هجری قمری هم زمان با احداث ساختمان میدان و بازار به مساحت ۸۶۰۰ مترمربع ساخته شد. گفته می‌شود حتی معمار مسجد نیز خود کریم خان بوده و به همین خاطر این مسجد را نمادی از دیدگاه وکیل‌الرعایا می‌دانند که در عین شکوه و عظمت بسیار ساده است.
مساحت مسجد وکیل شیراز حدود ۱۱ هزار مترمربع و زیربنای آن ۸۸۶۰ مترمربع برآورد شدهاست. این بنا به فرمان کریم خان زند ساخته شدهاست.
معماری مسجد وکیل شیراز
مهم‌ترین دلیل شهرت مسجد وکیل، سادگی و آرامشی است که در آن جاری است. در این مسجد شما گنبد نمی‌بینید. کریم خان زند، دولت بسیار ثروتمندی داشت و می‌توانست با ساخت یک مسجد باشکوه، بخش زیادی از غنائم به دست آمده از هند را خرج کند. اما این کار را انجام نداد.
۲ سال زمان برد تا مسجد وکیل شیراز ساخته شد. از زمانی که مسجد ساخته شده تنها یک بار، مرمت مسجد وکیل شیراز، آن هم توسط « حسین علی میرزا فرمانفرما» پسر فتحعلی شاه قاجار انجام شد و پس از آن نیز در قرن حاضر، توسط « اداره حفاظت از آثار باستانی» برخی از کاشیها و کف مورد مرمت قرار گرفت.
ویژگی‌های خاص معماری مسجد وکیل
- سادگی بنا
- استفاده از کاشی‌کاری‌های متنوع
- استفاده از کتیبه‌ها با خط نستعلیق، نسخ و ثلث
بخشهای مختلف مسجد وکیل شیراز
این مسجد از بخشهای زیر ساخته شدهاست:
۱. ورودی مسجد وکیل
در بخش غربی بازار وکیل، در انتهای راسته شمشیرگیرها، ورودی مسجد، با کاشیها و مقرنس‌های درجه یک پوشیده شدهاست. این ورودی تنها راه ورود به مسجد نیست، اما اصلی‌ترین آنهاست و شامل ۲ دو لنگه در است که هرکدام ۳ متر عرض و ۸ متر ارتفاع دارند.
در بالای این درها یک طاق نما وجود دارد که با کاشی‌های هفت رنگ با طرح گل و بوته تزیین شده‌اند. روی این طاق نما یک کتیبه قرار گرفته که نام فتحعلی شاه و حسین علی میرزا به صورت آب طلا روی آن حک شدهاست.
پس از اینکه از سردر ورودی مسجد عبور کردید، به دالانی ۸ ضلعی می‌رسید که ۲ تا راهرو بر آن عمود شده‌اند و این راهروها شما را به صحن مسجد هدایت می‌کنند.
از نکات بارز معماری مسجد وکیل شیراز، برخورد راهروها به دالان ۸ ضلعی است که به صورت بسیار هنرمندانه بدون آنکه فرد بازدیدکننده متوجه شود، جهت قبله مسجد را با جهت قبله شرعی یکی کرده و قناسی زمین را می‌پوشاند.
2. حیاط مسجد وکیل شیراز
مسجد وکیل ۲ حیاط دارد که یکی بزرگ و دیگری کوچک است. حیاط بزرگ مسجد به شکل مستطیل بوده و یک حوض سنگی در وسطش دارد. حیاط کوچک‌تر در قسمت شمال شرقی ساختمان قرار دارد و داخل آن نیز یک حوض کوچک به ابعاد۷ در ۱۲ متر ساخته شدهاست.
۳. ایوان مسجد وکیل و طاق مروارید
در مسجد وکیل شیراز، ایوان‌های مختلفی وجود دارد. ایوانی که در بخش شمالی مسجد قرار دارد، یک طاق بسیار زیبا به نام طاق مروارید دارد. طاق مروارید مسجد وکیل یک طاق بلند است که بر بالای آن دو گلدسته ۲۰ متری قرار دارد.
در ۴ قسمت طاق مروارید، ۳ طاق نمای کوچک و یک شاه تویزه وجود دارد. یکی از طاق نماها، در ورودی حیاط و ۳ طاق نمای دیگر در جلوی یک رواق قرار گرفته‌اند. ازاره داخلی طاق، از سنگ مرمر منقوش پوشیده شده و بالای آن نیز کاشی‌های هفت رنگ با نقوش گل و بوته، اسلیمی و ترنج وجود دارند.
متأسفانه تنها چیزی که از طاق مروارید باقی مانده، کتیبه‌های آن است که روی یکی از آنها تاریخ ۱۲۴۳ حک شده، در بخش درونی طاق نیز یک کتیبه دیگر وجود دارد که روی آن آیاتی از قرآن با خط ثلث نوشته شدهاست.
4. طاق رومی
طاق رومی، یکی دیگر از طاق‌های زیبا و دیدنی مسجد وکیل است که ۲ کتیبه دارد. هر کدام از این کتیبه‌ها روی کاشی‌های لاجوردی خشتی نوشته شده‌اند و روی آنها با خط ثلث سفید، آیه‌هایی از قرآن کریم و نام خطاطش درج شدهاست. البته قدمت این کتیبه‌ها به دوره قاجار و فتحعلی شاه بر می‌گردد.
طاق مروارید و طاق رومی تنها طاق‌های مسجد وکیل نیستند. طاق سردر ورودی و طاق ورودی به شبستان نیز در این مسجد وجود دارند. طاق‌ها به استحکام بنا در برابر حوادث طبیعی و اتفاق‌های مختلف در طی زمان کمک می‌کنند.
۵. شبستان جنوبی مسجد وکیل
مسجد شبستان ۲ ایوان و ۲ شبستان در بخشهای شرقی و جنوبی دارد. شبستان اولی به شبستان زمستانی یا شرقی شهرت دارد و در ضلع شرقی مسجد قرار دارد. این شبستان، ۵ دهانه داشته و ابعادی برابر با ۲۵ در ۲۰ متر دارد. در این شبستان ۱۲ ستون ۵ متری وجود دارد که برای تحمل وزن سقف استفاده می‌شود.
شبستان جنوبی مسجد وکیل شیراز، شبستان اصلی مسجد است که در روبروی طاق مروارید قرار دارد. این شبستان مساحتی حدود ۵۰۰۰ مترمربع دارد و در آن ۴۸ ستون سنگی مارپیچ یک دست وجود دارد.
۶. محراب و منبر مسجد وکیل شیراز
در شبستان جنوبی مسجد وکیل یک منبر از جنس سنگ مرمر با ۱۴ پله به نیت ۱۴ معصوم ساخته شدهاست. گفته می‌شود سنگ آن از شهر مراغه به دستور کریم خان زند آورده شد.
در سمت راست منبر، یک محراب با تزیینات بسیار ظریف وجود دارد که روی سقف آن شما شاهد مقرنس کاری‌های ظریف و کاشی‌کاری‌های بسیار حرفه‌ای هستید. البته فقط سقف محراب آراسته نیست. دیواره‌های محراب نیز با طرح‌های گل و بوته و خطوط کوفی با نوشته (یاعلی) منظره‌ی بسیار زیبا و معنوی ایجاد کرده‌اند. ازاره محراب نیز با سنگ مرمر پوشیده شده و دور تا دور آن نیز کتیبه‌ای سفید رنگ با آیات قرآنی به خط ثلث روی کاشی لاجوردی نصب شدهاست.
۷. ستون‌های مسجد وکیل
همانطور که در قسمت‌های قبل به آن اشاره کردیم، شبستان جنوبی که شبستان اصلی مسجد وکیل نیز محسوب می‌شود، ۴۸ ستون یک تکه، مارپیچ با طراحی یکسان دارد.
چرا مسجد وکیل شیراز گنبد ندارد؟
گنبد نداشتن مسجد وکیل به مردمی بودن کریم خان زند بر می‌گردد. او نمی‌خواست هیچ تفاوتی میان جایگاه او به عنوان شاه با مردم عادی باشد.
ساعات بازدید از مسجد وکیل
هر روزه از ساعت ۸.۳۰ تا ۸ شب امکان بازدید از این مسجد وجود دارد. بهتر است اوایل صبح به بازدید از مسجد وکیل شیراز بروید تا انعکاس نور خورشید بر شیشه‌های در و پنجره، تصویر زیباتری را به شما نشان دهد.
و اما در آخر…
مسجد وکیل با قدمتی ۲۵۰ سال، یکی از جاذبه‌های گردشگری شیراز است که در سال ۱۳۱۱ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. این بنای زیبا در نزدیکی بازار و حمام وکیل قرار دارد و یکی از شاهکارهای معماری دوره زندیه است.
چنانچه قصد سفر به شیراز، شهر بهارنارنج‌ها را دارید، کافی است با ما در آژانس مسافرتی اتراق همراه شوید.
اتراق یک انتخاب مطمئن و متفاوت برای افراد میانسال است که به آنها کمک می‌کند با علایق مختلف، سفری مطلوب و متفاوت را تجربه کنند. کافی است یک بار در سفرهای ایرانگردی، همراه‌مان شوید تا به همسفران همیشگی ما تبدیل شوید. پس ثبت نام کنید و با ما همراه شوید.
منبع: wikipedia
