اگر بخواهیم در تاریخ مدارس قدیم ایران به جستجو و کنکاش بپردازیم به نام «مدرسه شوکتیه» به عنوان چهارمین مدرسه ایرانی به شیوه‌ی جدید می‌رسیم. این بنا که به مدرسه شوکتی نیز شهرت دارد، در شهر بیرجند استان خراسان جنوبی واقع شده و یکی از مدارسی است که پس از مکتب‌خانه‌های قدیمی در ایران ساخته شده‌است. چنانچه شما نیز علاقه‌مندید تا درباره‌ی مدرسه شوکتیه بیرجند اطلاعات بیشتری کسب کنید، با ما در وبلاگ اتراق همراه باشید.
مدرسه شوکتیه کجاست؟
همانطور که اشاره کردیم، این بنا در شهرستان بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی، در خیابان شهید منتظری، کوچه پست قدیم واقع شده و در تاریخ ۱۶ استفند ۱۳۵۶ به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسید. کوچه پست، یکی از کوچه‌های قدیمی و با شیب زیاد این شهر کویری است و ورودی مدرسه، در سطحی پایین‌تر از کوچه قرار دارد.
سخنی کوتاه درباره تاریخچه مدرسه شوکتیه بیرجند
این بنا، ابتدا در سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۰۸ هجری قمری به عنوان حسینیه توسط «امیر اسماعیل خان علم»یا «شوکت‌الملوک اول» ساخته شد. از آنجا شوکت الملوک اول فرزندی نداشت، در دوران انقلاب مشروطه، تصمیم گرفت، یک سوم اموالش را وقف امور خیریه کند و تولیت حسینه‌اش را به برادر کوچکش «محمد ابراهیم خان علم» واگذار کند.
محمد ابراهیم خان علم که به «شوکت‌الملوک دوم» نیز شهرت داشت، ۱۴سال بعد، در سال ۱۳۲۶ هجری قمری، این حسینیه را تبدیل به مدرسه کرد. او که تحت تأثیر افکار امیر کبیر و ساخت مدرسه دارالفنون او بود، تصمیم گرفت، بنایی مشابه آن، اما این بار دور از پایتخت، در شهرستان بیرجند بسازد.
این مدرسه در ابتدا، فقط در مقطع ابتدایی، دانش آموز می‌گرفت. اما پس از مدتی دبیرستان نیز به آن افزوده شد. حقوق معلم‌های آن نیز از طریق بودجه حکومتی به صورت نقدی و جنسی پرداخت می‌شد.
در سال ۱۳۰۱ شمسی مدرسه نسوان امارت قلعه نیز افتتاح شد. دو سال بعد، در سال ۱۳۰۳ خورشیدی، دبیرستان دخترانه نیز به این مجموعه افزوده شد. ابراهیم خان و روحانی خوش نام بیرجند، «شیخ محمد موحد» به منظور تشویق اهالی شهر دختران خود را به مدرسه فرستادند.
در سال ۱۳۰۱ نام مدارس پسرانه این مجموعه، به مدرسه شوکتی و مدارس دخترانه‌اش به شوکتیه تغییر نام داد.
همه چیز درباره‌ی معماری مدرسه شوکتیه بیرجند
مدرسه شوکتیه بیرجند به سبک معماری خانه‌های کویری ایران به صورت چهار فصل ساخته شده و یک فضای مرکزی به صورت حیاط و دور تا دور آن، بخش‌های پیوسته متعدد دارد. بخش زیادی از بنا، متعلق به حیاط مدرسه است که آجر فرش شده‌است. در میانه‌ی آن نیز حوضی با یک سکوی ۳۰ سانتی‌متر قرار دارد.
مدرسه شوکتیه، تنها یک ایوان باشکوه و بزرگ داشت که از اجزای مختلف همچون ورودی، هشتی، دهلیزها، ایوان و حجره‌های اطراف حیاط، قسمت شاه‌نشین و حمام پیرامون آن تشکیل شده‌بود. این بنا، دو در ورودی داشت که یکی در ضلع جنوبی و دیگری در ضلع غربی آن قرار داشتند.
آدرس مدرسه شوکتیه بیرجند
همانطور که اشاره شد، مدرسه قدیمی شوکتیه در خیابان منتظری، کوچه پست در داخل بافت تاریخی شهر بیرجند قرار دارد.
و اما در آخر…
قدمت مدرسه شوکتیه، یکی از مدارس قدیم ایران، به بیش از صد سال می‌رسد. در سال ۱۳۸۲ خورشیدی، همایشی به مناسبت یکصدمین سال تأسیس این بنا در دانشگاه بیرجند برگزار شد.
چنانچه شما نیز به این شهر سفر کرده و اطلاعات بیشتری از مدرسه شوکتی دارید، می‌توانید در قسمت نظرات و پیشنهادها، آنها را نوشته و در اختیار ما بگذارید. پیشاپیش از همکاری شما سپاس‌گزاریم.
مجله گردشگری اتراق، با هدف آشنایی بیشتر ایرانیان مشتاق و علاقه‌مند به این آب و خاک راه اندازی شده‌است. اگر شما نیز دوست دارید درباره‌ی کشور پهناورمان بیشتر بدانید، می‌توانید در سایت اتراق ثبت نام کنید و از مهم‌ترین رویدادها و مکان‌های گردشگری کشورمان باخبر شوید
