یکی از جاهای دیدنی آذربایجان غربی که از دل مسیری زیبا و پر پیچ و خم در دل کوهستان می‌گذرد، قره کلیسا چالدران است. این کلیسای زیبا که از ترکیب سنگ‌های مرمر سفید و سیاه تشکیل شده، به همراه دو کلیسای دیگر به نام‌های «کلیسای سن استپانوس» و «کلیسای زورزور» به عنوان نهمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند.
امروز در وبلاگ اتراق می‌خواهیم به دیدن کلیسایی برویم که یکی از ارزشمندترین بناهای مذهبی در آیین مسیحیت است. در این باره سعی می‌کنیم، شما را با مطالب مختلفی همچون محل قره کلیسا، تاریخچه و معماری قره کلیسا، مسیر دسترسی به آن و محل اقامت، بهترین زمان سفر به قره کلیسا، نام‌ها و وجه تسمیه قره کلیسا و در نهایت مراسمی که در قره کلیسا برگزار می‌شود، آشنا سازیم. پس همچنان همراه ما باشید.
چگونه قره کلیسا ساخته شد؟
قره کلیسا، اولین کلیسای مسیحت در جهان است که روی مزار «تاتائوس» یکی از حواریون بسیار نزدیک به حضرت عیسی (ع) ساخته شده‌است. همانطور که می‌دانید، حواریون مسیح، ۱۲ شاگرد و یار نزدیک حضرت عیسی (ع) بودند که گفته‌های ایشان را به صورت مکتوب می‌نوشتند.
تاتائوس « طاطائوس» حدود سال ۴۰ میلادی برای تبلیغ دین مسیحیت به جنوب فلات ارمنستان رفت. در ابتدا پادشاه ارمنستان که « ساناتروک اول» نام داشت، دین مسیحیت را پذیرفت، اما پس از مدتی پشیمان شد. دختر ساناتروک اول، بدون آنکه پدرش خبر داشته باشد، به آیین مسیحیت درآمد. پس از مدتی پدرش مطلع شد و در نهایت نتوانست او را از تصمیمش منصرف کند. با توجه به مسائل مختلف، پادشاه دستور قتل تاتائوس و همه‌ی پیروانش، از جمله دخترش را داد. در نتیجه، تمامی مسیحیان دستگیر، شکنجه و در نهایت کشته شدند.
گفته می‌شود، قره کلیسا در واقع مزار تادئوس مقدس است که در ابتدا روی قبر او یک نمازخانه و سپس در قرن هفتم میلادی یک کلیسای بزرگ ساخته‌اند.
اما این تنها روایت درباره این کلیسا نیست. عده‌ای دیگر معتقدند که تادئوس مقدس، زمانیکه به ارمنستان آمد، کلیسایی برای یارانش ساخت. پس از اینکه توسط ساناتروک اول کشته شد. او را در محراب قره کلیسا دفن کردند
معرفی اسامی مختلف قره کلیسا و وجه تسمیه آن
نام دیگر قره کلیسا « کلیسای تادئوس مقدس» است و در زبان ارمنی به نام‌های «سورپ تادئوسی وانک» و «تاده مقدس» نیز شهرت دارد.
در زبان آذری قره، ۲ معنای مختلف دارد. معنای مصطلح و رایج آن سیاه است. بنابراین قره کلیسا به معنای «کلیسای سیاه» است. دلیل این نام نیز به سنگ‌های سیاهی بر می‌گردد که در ساخت کلیسا از آن استفاده کرده‌اند.
البته قره تنها به معنای سیاه نیست، بلکه آن را به معنای بزرگ نیز ترجمه می‌کنند. در این صورت قره کلیسا به معنای «کلیسای بزرگ» نیز ترجمه می‌شود.
قره کلیسا در کجاست؟
پس از اینکه درباره قره کلیسا و وجه تسمیه آن اطلاعاتی به دست آوردید، حال زمان آن رسیده تا درباره محل این کلیسا مطالبی بخوانید.
کلیسای تادئوس مقدس یا قره کلیسا چالدران در ۷ کیلومتری جاده چالدران واقع شده و یکی از جاهای دیدنی ماکو در استان آذربایجان غربی است. فاصله قره کلیسا تا چالدران، مرتع‌ترین قسمت آذربایجان غربی حدود ۲۰ کیلومتر است.
مسیر دسترسی به قره کلیسا ماکو
برای رسیدن به قره کلیسا دو مسیر از ارومیه و یا تبریز وجود دارد که در این قسمت با هم آنها را مرور می‌کنیم:
مسیر اول فاصله تبریز تا قره کلیسا چالدران
برای اینکه از تبریز به سمت قره کلیسا حرکت کنید، باید حدود ۲۷۰ کیلومتر را طی کنید . برای طی کردن این مسیر از شهرهای مرند، قره ضیاءالدین و شوط عبور خواهید کرد. قره کلیسا در میانه‌ی مسیر شوط تا چالدران واقع شده و تا شوط ۳۵ کیلومتر فاصله دارد.
مسیر دوم فاصله ارومیه تا قره کلیسا
در مسیر دوم شما از ارومیه به سمت قره کلیسا مسافتی حدود ۲۷۵ کیلومتر را طی خواهید کرد. در این بین از شهرهایی همچون سلماس، خوی و چالدران عبور می‌کنید. جاده خوی به چالدران یک جاده فرعی است و ۱۰۰ کیلومتر فاصله دارد.
نکاتی کوتاه و جامع درباره معماری قره کلیسا در جلفا
اگر با هنرهای تجسمی و معماری آشنایی داشته باشید، متوجه تکنیک‌ها و حجم‌پردازی بی‌نظیر قره کلیسا خواهید شد. اگر به مقطع کلیسا دقت کنید، متوجه می‌شوید که کلیسای تادئوس برخلاف سایر کلیساها شکل مربعی نداشته و به صورت مستطیل شکل ساخته شده‌است.
قره کلیسا ویژگی‌های منحصر به فرد گوناگونی دارد که فقط به نوع حجم‌پردازی آن بر نمی‌گردد. مهم‌ترین ویژگی این اثر تاریخی، تزیین شدن دیوارهای کلیسا با داستان‌های شاهنامه است. علاوه براین نقوش برجسته‌ای که در کلیسای تادئوس به کار گرفته شده، همگی بسیار ظریف، متناسب و در نهایت زیبایی و حرفه‌ای اجرا شده‌اند که نشان از مهارت و ذوق هنرمندان در آن دوره دارد.
اگر با دقت بیشتری به این بنا نگاه کنید، با توجه به دیوارهای دفاعی که در پیرامون آن ساخته شده، ورودی اصلی کلیسا، وجود ۵ برج دیده‌بانی در ۴ جهت کلیسابه شکل قوس، می‌توان به جرأت گفت که قره کلیسا حکم قلعه نیز داشته‌است. بخش‌های مختلف کلیسا عبارتند از:
- برج
- برج ناقوس
- کلیسای اصلی
- ورودی
- انبار
- حیاط شرقی
- حیاط غربی
قدیمی‌ترین کلیسای جهان، قره کلیسا یا کلیسای تادئوس در آذربایجان غربی است.
فضای بیرونی قره کلیسا ماکو
مساحت کلی کلیسای جامع طاطائوس حدود ۶۲۸۵ مترمربع برآورد شده و این کلیسا از دو بخش قدیمی «سیاه‌رنگ» که قسمت شرقی بناست و جدید «سفید رنگ» بخش غربی تشکیل شده‌است. علاوه براین این بنا، دو گنبد به اندازه‌های ۲۴ و ۱۸ متر دارد.
حیاط‌های فضای بیرونی قره کلیسا ماکو
این کلیسای باستانی دو حیاط دارد که به حیاط‌های شرقی و غربی شهرت دارند. چند سنگ قبر در بیرون کلیسا یک حوض سنگی زیبا و بخش‌هایی مشخص شده برای قرار دادن شمع روی دیوار، وجود دارد که افراد برای برآورده شدن آرزوهای‌شان آنجا شمع روشن می‌کنند.
روی دیوارهای بیرونی قره کلیسا نقش و نگارهای بسیار زیبا و مختلف، همچون تصاویر گل و بته، انسان‌ها، حیوانات و … حکاکی شده‌اند
فضای داخلی قره کلیسا ماکو
فضای داخلی قره کلیسا چالدران از ۴۷ اتاق مختلف برای اقامت راهب‌ها، طلبه‌ها، پژوهشگران دینی ، نویسندگان، نگهبانان و یک کتابخانه تشکیل شده‌است. علاوه براین‌ها یک زیرزمین و چندین فضای کوچک همچون ناهارخوری، آشپزخانه، آسیاب، دخمه‌ای برای نگهداری غذا، عصارخانه نیز وجود دارد.
وقتی وارد فضای داخلی کلیسا می‌شوید، کافی است سرتان را بالا ببرید تا متوجه این موضوع شوید که نه تنها نمای ظاهر این اثر باستانی، ترکیبی از رنگ سفید و مشکی است، بلکه، در قسمت بالای محراب نیز برای تزیین از هر دو رنگ استفاده شده‌است.
مرمت قره کلیسا در جلفا چگونه انجام شد؟
کلیسای جامع طاطائوس در طی قرن‌ها، یا مورد حمله و غارت قرار گرفته و یا به دلیل عوامل طبیعی همچون زلزله، آسیب‌های جدی دیده‌است. این کلیسا در سال ۱۲۲۰ میلادی مورد حمله چنگیز خان و سپس جانشینانش قرار گرفت. پس از آنها، تیمور لنگ، جنگ‌های بین ایران و عثمانی و … موجب شد تا آسیب‌های جدی به این بنا وارد شود.
در زمان هلاکوخان از آنجا که مادر و یکی از همسرانش مسیحی بودند، او توجه ویژه‌ای به مسیحیان داشت و برای بازسازی قره کلیسا اقدامات موثری تحت نظر خواجه نصیرالدین طوسی انجام داد. پس از او در حدود سال ۱۳۱۹ زلزله شدیدی در این منطقه رخ داد و تنها قسمت سیاه کلیسا جان سالم از آن واقعه به در برد.
پس از این وقایع، اسقف ارشد « بسداجی زاکاریا» به مدت ۱۰ سال اقدامات موثری برای آبادانی کلیسای تادئوس مقدس انجام داد. آخرین بازسازی این بنا در سال ۱۸۱۴ میلادی به دست عباس میرزا، ولیعهد فتحعلی شاه. انجام شد و بخش سفید به کلیسا افزوده و در نهایت ۲ بخش سیاه و سفید با یکدیگر ادغان شدند و یک ترکیب جدید ایجاد کردند.
در ساخت بخش جدید از « کلیسای جامع اچمیادزین» که در ارمنستان قرار دارد، الهام گرفته شد. این کار در نهایت زیبایی در حال اجرا بود، که عباس میرزا فوت کرد. متأسفانه پس از مرگ او، مرمت و بازسازی کلیسا ناتمام باقی ماند.
مراسم عشای ربانی چیست؟
مراسم عشای ربانی یا «باداراک» مراسمی است که مسیحیان در قره کلیسا ماکو برگزار می‌کنند. از آنجا که این کلیسا در بین ارمنی‌ها اهمیت و تقدس بالایی دارد، بسیاری از آنها فرزندانشان را برای غسل تعمید به این کلیسا می‌برند.
هرساله مراسم عشای ربانی در اوایل مرداد ماه همزمان با شهادت طاطائوس مقدس برگزار می‌شود. ارامنه ضمن زیارت از مقبره تاتائوس، نیایش کرده و مراسم قربانی را به جا می‌آورند. این مراسم ۳ روز بوده و از پنج شنبه شروع و در نهایت شنبه به اتمام می‌رسد. اوج مراسم در روز شنبه است. به گونه‌ای که نزدیک به ۲۵ هزار نفر در این مراسم شرکت می‌کنند. علتی که مراسم ۳ روزه بوده، این است که اطلاع دقیق از روز فوت نداشته و معتقدند یکی از این ۳ روز بوده‌است.
شرکت در این مراسم برای مسیحیان آزاد است و ارامنه بی‌شماری از شهرهای مختلف تبریز، ارومیه، اصفهان، تهران و حتی کشورهای دیگر همچون سوریه، ارمنستان، هلند، لبنان، اتریش و … به این مراسم می‌آیند.
بهترین زمان بازدید از قره کلیسا در جلفا چه موقع است؟
از آنجا که قره کلیسا چالدران در یک منطقه کوهستانی و سرد واقع شده، بهترین زمان بازدید از آن فصول بهار و تابستان است که هوای منطقه گرم و مطبوع است.
چگونه در قره کلیسا اقامت کنیم؟
در قره کلیسا چالدران امکان اقامت وجود ندارد. می‌توان از خانه‌های بوم گردی که در شهرهای اطراف همچون چالدران، ماکو، جلفا وجود دارد، استفاده کنید.
جاهای دیدنی نزدیک به قره کلیسا در جلفا
از جمله جاهای دیدنی نزدیک به قره کلیسا می‌توان به مقبره ساندوخت که در بلندترین ارتفاعات تپه‌های شمالی قره کلیسا واقع شده، نام برد. علاوه براین «کلیسا و مقبره زاکاره» در ۳۰۰ متری قره کلیسا، کلیسای زر زر در ۴۱.۷ کیلومتری، « مقبره شیخ صدرالدین» در ۳۲ کیلومتری و « تالار بزرگ گوهرنیا» در ۳۰.۷ کیلومتری آن قرار دارند.
و اما در آخر…
سفر یکی از مقوله‌های زیبا و به یادماندنی است که اغلب ما انسان‌ها دوست داریم در اوقات مختلف به آن بپردازیم. در میانسالی افراد اوقات فراغت بیشتری داشته و می‌توانند سفرهای زیادتری بروند. اگر شما نیز از این جمله افراد هستید که دوست دارید به بازدید از مناطق زیبا و فرهنگی و تاریخی این مملکت بروید، با ما در سفر به قره کلیسا همراه شوید و یک سفر بی‌نظیر را تجربه کنید.
اتراق یک آژانس مسافرتی است که سعی می‌کند به افراد میانسال با علایق مختلف کمک کرده و سفرهای مطلوب و متفاوتی را برای‌شان فراهم کند. برهمین اساس ما در اتراق تصمیم گرفته‌ایم، سفری گروهی با تعداد محدود به قره کلیسا داشته‌باشیم.
ما در مجموعه اتراق، تمام تلاش‌مان را خواهیم کرد تا خدماتی مناسب با سن و منزلت شما عزیزان تدارک دیده و به شما ارائه دهیم. کافی است یک بار در سفرهای ایرانگردی همراه‌مان شوید تا به همسفران همیشگی ما تبدیل شوید.
منبع: wikipedia
