همه چیز درباره شهر گمشده در دل تاریخ، شهر باستانی استخر!

شهر باستانی استخر یا اصطخر که به تخت طاووس نیز شهرت دارد، یکی از شهرهای باستانی ایران زمین است که در گذر زمان محل دقیق و مساحت آن مشخص نیست. اما براساس آنچه که در تاریخ به آن اشاره شده این شهر در ۵ کیلومتری تخت جمشید در جنوب غربی ایران قرار دارد. 

در این مقاله از وبلاگ اتراق قصد داریم درباره شهر باستانی استخر، معنای اصطخر، محل و تاریخچه آن با شما صحبت کنیم. پس همچنان همراه ما باشید.

اصطخر به چه معناست؟

قبل از اینکه به معرفی شهر باستانی استخر استان فارس بپردازیم، بهتر است ابتدا بدانیم واژه اصطخر یعنی چه؟

استخر یا اصطخر، شکل فارسی میانه واژه (Stakhr) به معنای «دژگاه/سنگر» است. «ارنست هرتسفلد» باستانشناس و ایران شناس مشهور آلمانی معتقد است که این واژه از (Parsa-staxra ) به معنای «دژگاه پارس» گرفته شده و ارتباط نزدیک با تخت جمشید که در نزدیکی آن است، دارد. 

شهر باستانی استخر کجاست؟

شهر باستانی استخر فارس در گذشته‌های دور یکی از شهرهای پرآوازه، آباد و مهم ایران بوده و می‌توان آن را به عنوان یکی از جاهای دیدنی اطراف شیراز  معرفی کرد. در حمله اعراب به شهر استخر، مردم این شهر بسیار مقاومت کردند و حتی در جنگ اصطخر تعداد زیادی از آنها کشته شدند تا در نهایت عرب‌ها توانستند آن را فتح کنند. البته این شهر پس از فتح توسط اعراب نیز همچنان تا سالها به عنوان سنگر دین زرتشت باقی ماند.

شهر اصطخر که به شهر تخت طاووس نیز شهرت دارد، در دره رودخانه بلوار «سیوند» در ۵ کیلومتری تخت جمشید و ۵۴ کیلومتری شیراز واقع شده‌است. استخر شهر باشکوهی بوده که گاهی در دو سوی رودخانه سیوند وسعت داشته و برخی اوقات نیز یک سویه رودخانه را فرا می‌گرفته‌است. 

معرفی شهر باستانی استخر

همانطور که اشاره شد، شهر باستانی استخر، یک شهر بسیار مذهبی بود. به گونه‌ای که پس از حمله اعراب به ایران و فتح آن نیز باز هم به عنوان سنگر دین زرتشت باقی ماند. پس از اینکه شهر شیراز را در نزدیکی اصطخر ساختند، به تدریج استخر رو به ویرانی و نابودی رفت تا در نهایت در دوره آل بویه به طور کامل ویران شد.

بسیاری از بخش‌های شهر تخت طاووس کاووش نشده اما فعلا براساس آنچه بررسی شده، می‌توان این گونه گفت که این شهر وسعتی حدود ۶۰ هکتار داشته و تنها آثار باستانی شهر استخر، دروازه سنگی، ستون‌ها و دیواره‌های سنگی آن هستند.

تصویر

سخنی کوتاه درباره تاریخ اولیه شهر استخر

به احتمال قوی محدوده‌ای که در گذر زمان شهر استخر در آن ساخته شد، شامل بخش عامه نشین پارسی‌ها بوده‌است.

پس از اینکه مجسمه و معبد آناهیتا به دستور اردشیر دوم هخامنشی در نزدیکی شهر تاریخی اصطخر ساخته شد، اهمیت مذهبی این منطقه به تدریج بیشتر گشت. معبد آناهیتا که به معبد استخر نیز شهرت دارد، معبدی برای آناهیتا «الهه آب» بود و شاهان برای تاجگذاری به این معبد می‌آمدند.

این معبد در دوره هخامنشیان و ساسانیان بسیار اهمیت داشت؛ به گونه‌ای که از زمان اردشیر دوم هخامنشی نام معبد آناهیتا روی سنگ‌ها حک می‌شد. در دوره ساسانیان نیز جد اردشیر اول ساسانی ریاست معبد اصطخر را بر عهده داشت و ساسانیان در مدت زمان فرمانروایی خود به این معبد علاقه زیادی داشتند. از طرفی دیگر زادگاه دو تن از پادشاهان ساسانی شهر استخر بود و اغلب برای برگزاری مراسم تاجگذاری به شهر اصطخر می‌آمدند.

با حمله اسکندر به ایران و ویران کردن تخت جمشید، شهر استخر با سنگ‌های ویرانه تخت جمشید ساخته شد. پس از هخامنشیان در دوران سلوکیان این شهر حکومتی مستقل پیدا کرد و فرترکه‌ها یا فرمانده‌های پارسی حکومت این شهر را در دست داشتند. 

همانطور که اشاره شد، ساسان، جد بزرگ سلسله ساسانیان، اهل شهر استخر و در واقع رئیس معبد استخر بود. او با زنی از دست نشانده سلوکیان ازدواج کرد و فرزند بزرگ آنها، بابک حاکم شهر استخر شد. پس از بابک دو پسرش به عنوان دو شاه آخر پارس در این شهر حکومت کردند.

در دوران ساسانیان این شهر در اوج آبادانی و شهرت خود قرار داشت. اما با حمله اعراب به ایران و جنگ اصطخر، سرنوشت آن تغییر کرد. با اینکه پس از جنگ با اعراب هنوز هم استخر باقی مانده بود و به عنوان پایگاه دین زرتشت، حضوری پررنگ داشت اما با ساخت شهر شیراز به تدریج مردم به شهر تازه رفتند و دیگر چیزی از اصطخر باقی نماند.

شهر استخر مدتی به عنوان پایتخت و مرکز مذهبی استان پارس ساسانی انتخاب شده بود. این شهر مرکز عمده فعالیت‌های اقتصادی نیز بود. به گونه‌ای که در آن، ضرابخانه‌ای وجود داشت که سکه‌هایی با حروف اختصاری (ST) را روی سکه‌ها ضرب می‌کرد. 

و اما در آخر…

شهر تاریخی بیشاپور شیراز، یکی از جاهای دیدنی شهر مرودشت است که وسعت دقیق آن مشخص نیست. اما بنا بر تحقیقاتی که مورخان و جغرافی‌نویسان انجام داده‌اند. وسعت آن از کرانه شمالی رود کر شروع می‌شده و تا رودخانه سیوند ادامه داشته و همانطور که گفته شد، گاهی در دو سوی رودخانه و گاه تنها در یک سوی رودخانه را در بر می‌گرفت. تخت جمشید، پاسارگاد، نقش برجسته رجب، بخشی از جاهای دیدنی هستند که در نزدیکی آن قرار دارند.

چنانچه قصد سفر به شیراز و دیدن آثار تاریخی آن و جاهای دیدنی اطرافش را دارید، کافی است با ما در مجله گردشگری اتراق همراه شوید.

انراق یک انتخاب مطمئن و متفاوت برای افراد میانسال است که به آنها کمک می‌کند با علایق مختلف، سفری مطلوب و متفاوت را تجربه کنند. کافی است یک بار در سفرهای ایرانگردی، همراه‌مان شوید تا به همسفران همیشگی ما تبدیل شوید. پس ثبت نام کنید و با ما همراه شوید.