کلیسای سنت استپانوس، دومین کلیسای مهم ارامنه!

دوست دارید به فضاهای تاریخی و بکر ایران سفر کنید؟ درباره آثار فرهنگی و باستانی ایران چه می‌دانید؟ تا حالا چند جای دیدنی ایران که در فهرست میراث جهانی قرار دارند را از نزدیک دیده‌اید؟ 

کلیسای سنت استپانوس، یکی از جاهای دیدنی آذربایجان شرقی و دومین کلیسای مهم ارامنه در ایران است که سفر به آن بسیار جذاب و متفاوت خواهد بود. این کلیسا به همراه «قره کلیسا» و «کلیسای مریم مقدس» به عنوان مجموعه کلیساهای آذربایجان در سال ۲۰۰۸ میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.

اگر دوست دارید درباره کلیسای سنت اسپتانوس جلفا، اطلاعات بیشتری کسب کنید، با ما در ادامه این مقاله همراه شوید و درباره محل کلیسا سنت استپانوس، قدمت کلیسا، معماری و فضای داخل و خارجی کلیسا، مسیر دسترسی، بهترین زمان بازدید، محل اقامت و ساعات بازدید، اطلاعات کسب کنید.

کلیسای سنت استپانوس کجاست؟

برای تماشای کلیسا سنت استپانوس، باید به دل کوه و طبیعت زیبای منطقه ارسباران و رود مرزی ارس سفر کنید. این کلیسا در نزدیکی شهر جلفا و کشور آذربایجان در منطقه‌ای به نام «قزل وانگ» یا صومعه سرخ قرار دارد. فاصله جلفا تا کلیسای سنت استپانوس، چیزی حدود ۱۷ کیلومتر برآورد شده‌است.

معرفی کلیسای سنت استپانوس مقدس

گفته می‌شود، نام این کلیسا از اولین شهید راه مسیحیت « استفان سنت استپانوس» یکی از ۷ حواریون اصلی حضرت مسیح گرفته شده‌، سنت استپانوس که به سنت استفان نیز شهرت دارد، در سال ۳۶ میلادی توسط یهودیان در اورشلیم سنگسار شد.

کلیسای استپانوس در چه زمانی ساخته شده‌است؟

درباره قدمت کلیسای سنت استپانوس تاریخ دقیق و مشخصی وجود ندارد، قدیمی‌ترین تاریخی که برای ساخت این بنا می‌گویند به سال ۶۴۹ میلادی بر می‌گردد. اما عده‌ای دیگر معتقدند که در سال ۹۷۶ میلادی، این بنا ساخته شده‌است. 

مشابه  کلیسای سنت استپانوس جلفا، یک همزاد در ساحل شمالی رود ارس دارد که به نظر می‌رسد با توجه به قرینه بودن این دو کلیسا، در یک زمان و توسط یک نفر ساخته شده‌اند.

برخی منابع می‌گویند که کلیسای سنت استپانوس مقدس در دوره صفویه ساخته شده، اما از آنجا که مصالح ساختمانی استفاده شده و شیوه معماری آن بسیار به قره کلیسا هست، به نظر می‌رسد در قرون ۱۰ تا ۱۲ میلادی به سبک معماری تلفیقی اوراتو، اشکانی و رومی ساخته شده‌است. 

متاسفانه این بنا در دوره صفویه پس از زلزله‌ی بسیار شدیدی که در این منطقه رخ داد، آسیب بسیار جدی دید. به گونه‌ای که در دوره صفویه به مرمت آن پرداختند. 

عباس میرزا در دوره قاجار نیز دستور مرمت و تعمیر کلیسای سنت استپانوس جلفا را داد. این بنا تاکنون چندین بار مرمت شده، آخرین بار آن به سال ۱۳۸۴ خورشیدی، بر می‌گردد که مقداری بقایای استخوان، چند تکه چوب باقیمانده از تابوت، تعدادی پارچه به رنگ زرد و آجری، چند تکه موم، گِل اخرا و کمی کندر در بین ۲ طاق کلیسا، کشف شد. متخصصان می‌گویند، این استخوان‌ها متعلق به حواریون مسیحی و قدیسانی است که در اینجا دفن شده‌اند.

معماری و داخل کلیسای سنت استپانوس

پس از گذر از یک مسیر زیبای سرسبز در دل طبیعت، از دور شاهد گنبد سنگی بسیار زیبای ۱۶ ضلعی خواهید بود که روی ستونی استوانه‌ای قرار گرفته‌است. اطراف این اثر باستانی را دیوارهای سنگی احاطه کرده، گویی وارد قلعه‌ یا دژی سنگی شده‌اید. این بنا یک بارو، ۷ برج نگهبانی و ۵ پشت استوانه‌ای سنگی دارد. به کلیسا سنت استپانوس در زبان ارمنی «نام وانگ» نیز می‌گویند. این کلیسای مقدس از بخش‌های گوناگون تشکیل شده که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:

• نمازخانه کلیسای استپانوس

نمازخانه کلیسای استپانوس ابعادی برابر با ۱۶*۲۱ متر داشته و برای آن یک در چوبی منبت کاری شده در دوره قاجار گذاشته‌شد.

• اجاق دانیال کلیسای استپانوس

اجاق دانیال، در واقع یک تالار به عرض ۲۰ متر طول و ۶ متر عرض است که به دیوار شمالی و بخشی از فضای داخلی متصل شده و در آن مراسم غسل تعمید اجرا می‌شده‌است.‌ انتخاب نام دانیال برای این بخش به نام پیامبر دانیال نبی بر نمی‌گردد. بلکه دانیال، نام یکی از قدیس‌ها و افراد دیندار مسیحی در قرن پنجم میلادی بوده که ارمنیان به او بسیار احترام می‌گذاشتند.

برج ناقوس در دوره عباس میرزا، ولیعهد قاجار مرمت شد.

• برج ناقوس کلیسای سنت استپانوس مقدس

یکی از زیباترین بخش‌های کلیسا که در بخش جنوبی ساختمان قرار دارد، برج ناقوس است. این برج، گنبدی هرمی شکل و هشت ضلعی است که روی ۸ ستون استوانه‌ای شکل سنگ سرخ با سرستون‌های بسیار خاص و زیبا قرار گرفته‌ و در بالای آن ناقوس نصب شده‌است.

• کتیبه‌های صحن کلیسای سنت استپانوس مقدس

در سال ۱۸۳۰ میلادی، عباس میرزا ولیعهد ایران در دوره قاجار، والی آذربایجان بود. او به منظور توسعه کلیسا و احترام به سایر ادیان، روستای دره شام را از «محبعلی بیک نخجوان» خرید و وقف کلیسا کرد.

• گنبد کلیسای سنت استپانوس مقدس

گنبد ۱۶ ضلعی بخشی از فضای داخل کلیسا هست که به فرم صلیب طراحی شده‌ و از ۳ قسمت به نام‌های ایوان، محراب و نمازخانه تشکیل شده‌است. کف بخش محراب حدود ۹۶ سانتی‌متر از بقیه قسمت‌‌ها بلندتر طراحی شده تا نمازگزاران در محراب به خدا نزدیک‌تر شوند. پله‌‌‎ها و خود محراب از سنگ مرمر ساخته شده‌است.

• دیر کلیسای سنت استپانوس مقدس

در محوطه بیرونی کلیسا و در کنار  این مجموعه، دیری وجود دارد که در طبقه بالایش، مسافران و زائران استراحت کرده و حیواناتشان را نیز در اصطبل می‌گذارند علاوه بر اتاقی برای استراحت،کتابخانه‌ای نیز در این دیر وجود دارد. نکته مهم نوع معماری و حتی سنگ‌های دیر است که با کلیسا تفاوت دارد.

• موزه کلیسای سنت استپانوس جلفا

موزه کلیسا از دو بخش اصلی و جانبی تشکیل شده که در بخش اصلی کتیبه‌ها، آثار تاریخی و … نگهداری می‌شود. در بخش جانبی نیز ماکت‌های سنگی و تصاویر از کلیساهای تاریخی ارامنه به بازدیدکنندگان نشان داده می‌شود.

مسیر دسترسی به کلیسای سنت استپانوس مقدس

برای بازدید از این اثر تاریخی، باید از تبریز به سمت جلفا حرکت کنید، وارد جاده بازرگان-بیله سوار شده و پس از پیداکردن کلیسا، ماشین را در پارکینگ پارک کرده و باقی مسیر را پیاده به سمت کلیسای سنت استپانوس مقدس حرکت کنید. در این منطقه هیچ امکانات رفاهی وجود ندارد. بنابراین حتما آب و کمی تنقلات همراه خود داشته باشید. چون بازدید از کلیسای سنت استپانوس جلفا ممکن است حدود ۵ تا ۴ ساعت زمان ببرد و شما خسته و یا کلافه شوید.

به کلیسا سنت استپانوس، کلیسا خرابه جلفا نیز می‌گویند.

ساعت بازدید از کلیسا سنت استپانوس مقدس

در شش ماه اول سال به دلیل طولانی‌تر بودن روزها ساعت بازدید از ۹ صبح الی ۱۹ عصر ادامه دارد. اما در ۶ ماهه دوم سال، به دلیل تلاطم داشتن رود ارس، کوتاه بودن روز و نامساعد بودن شرایط جوی از ۹ صبح تا ۱۷ عصر کلیسا برای بازدید باز است.ُ

پس از بازدید از کلیسای سنت استپانوس جلفا کجا اقامت کنید؟

اگر از راه دور به بازدید از این کلیسای باستانی قرمز رنگ آمده‌اید، نیاز به جایی برای اقامت و استراحت شبانه خواهید داشت، بهتر است در شهر جلفا که در فاصله‌ی کوتاهی از منطقه قرار دارد، استراحت کرده و شب را در آنجا بگذرانید.

و اما در آخر…

در این قسمت سعی کردیم درباره کلیسای سنت استپانوس مقدس، یکی از جاهای دیدنی آذربایجان شرقی که در سال ۱۳۴۱ شمسی به ثبت ملی رسیده، با شما صحبت کنیم و هرآنچه نیاز داشتید در اختیارتان قرار دهیم.

چنانچه قصد سفر و کسب اطلاعات لازم درباره این کلیسا را دارید، پیشنهاد می‌کنیم به صورت گروهی و همراه با لیدر به این منطقه سفر کنید. اگر قصد سفر به کلیسای سنت اسپتانوس را دارید، با آژانس مسافرتی اتراق همراه شوید.

اطراق یک انتخاب مطمئن و متفاوت برای افراد میانسال است که به آنها کمک می‌کند با علایق مختلف، سفری مطلوب و متفاوتی را تجربه کنند. 

مطمئن باشید، ما تمام تلاش‌مان را انجام می‌دهیم تا خدماتی مناسب با سن و منزلت شما عزیزان تدارک ببینم و بتوانیم رضایت خاطرتان را جلب کنیم. کافی است یک بار در سفرهای ایرانگردی، همراه‌مان شوید تا به همسفران همیشگی ما تبدیل شوید.

 

منبع: wikipedia